Nga Rexhep Qosja
Marrë nga romani i sapobotuar, "Të fshehtat e treguara"!*
Mendoj e çmendoj, e nisem djathtas; mendoj e çmendoj e pas pak kthehem e nisem majtas; pas pak prapë kthehem dhe nisem drejt e mbërrij ku e kisha qëllimin: Tri kapelat, si i thoshin dikur një hapësire të arnuar me, me një mur të hollë mbi të cilin ishin qitur disa tulla të bëra prej baltës në atë blloqepunuesen afër spitalit të mushkërive.
Në vend të tryezave të dikurshme, të vjetra, që mbuloheshin me çarçafë ngjyrë kafe, që dukeshin si të palarë, më përplasen në sy sofrat, që në pjesët malore shqiptare u thonë edhe sini dhe u thonë sini, sepse fjala sofër u duket se është sllavizëm i pranuar jo më herët se kur Kosova ishte pushtuar prej ushtrisë së Kral Aleksandrit e, në të vërtetë, është turqizëm i pranuar prej sllavëve dhe prej shqiptarëve.
Sa sinitë i keni këtu? E pyeta kamerierin e parë, i cili m’u afrua për të më thënë mirë se erdhët.
Njëzet e nëntë, tha.
Numër i mirë është numri njëzet e nëntë, i thashë.
Edhe pse ka vend edhe për pesë a gjashtë të tjera,
pronari i Tri kapelave nuk lejon të shtohet ai numër, numri i njëzetenëntë.
Në vend të karrigeve janë vënë shilte:
Tetëdhjetë e shtatë, shilte, më tha i njëjti kamerier. Pse tetëdhjetë e shtatë? E pyeta. Rreth çdo sinie tri shilte. Nga tri shilte rreth çdo sinie bëjnë gjithsej tetëdhjetë e shtatë. Pse tetëdhjetë e shtatë?
Edhe ky është numër i fatshëm, thotë i Zoti i Shtëpisë. Në nëntë tryeza të vogla, të mbështetura për muri, janë
vënë nga tre qirinj: gjithsej njëzet e shtatë qirinj, kurse në mes të dhomës është një tryezë pak më e vogël se tryezat e rrethuara me shilte dhe pak më e madhe e më e lartë se tryezat e vogla me qirinj, në të cilën janë vënë si hark shtatë qirinj.
Shëtis me sy krejt dhomën. Shëtis me sy të gjitha sinitë. Por, nuk shoh ndonjë sini afër së cilës do të ishte ulur dikush që do ta njihja dhe që do të më ftonte që të ulesha skaj tij.
Kaloj në dhomën tjetër, të vogël, që gjendej ngjitur me këtë dhomë të madhe, në të cilën ishin njëmbëdhjetë sini, po ashtu me nga tri shilte rreth tyre. As këtu nuk shoh ndonjë të njohur që do të më thirrte të ulem skaj tij.
Kaloj në dhomën e tretë, edhe më të vogël se e dyta, në të cilën ishin shtatë sini, po ashtu, me nga tri shilte rreth tyre. Papritmas ngrihet një dorë, ngrihet përpjetë thuajse donte të shprehte gëzimin për fitoren e tij në farë beteje ushtarake, në farë beteje politike zgjedhore a në farë fushe futbollistike.
Ty po të pres, thotë.
E paske ditur se do të vij këtu ku je ti, i përgjigjem jo pa gëzim që nuk mund ta fshihte fytyra ime.
Dhe, i afrohem.
Ngrihet e më merr ngrykë.
Ulu, ulu, të rrimë pak bashkë. Në këtë kotnajë!
Ulem.
Mos u ngut. Për asgjë mos u ngut. Kush ngutet vështirë
mbërrin ku është nisur. Nuk thuhet kot kush ngutet përmutet.
Siç po përmuten Dalanët!
Nuk do të ngutem.
Qenke mësuar të ecësh ngadalë. Kush të ka mësuar? Jeta.
Jeta është mësuese dhe çmësuese. Ndoshta përkthimet. Eh, përkthimet!
Përkthimet për arkiva e për të huaj.
Përkthimet dhe shkrimet.
A je penduar ndonjëherë?
Pse të pendohem?
Pse ke lindur.
S’është varur prej meje nëse do të lindem a jo, por prej
babait e nënës.
Vetëm prej babait. Nënat tona s’pyeten prej burrave,
baballarëve tanë, për asgjë ende!
Keq janë punët e atij që pendohet, shpesh.
E më keq të atij që s’pendohet kurrë.
A di ti gjë për punët e shenjtorëve prej të parit e deri tek
i fundit, prej më të madhit e deri te më i vogli, prej Shën Pjetrit e deri te Shën Pali?
Di, di diçka, por as përafërsisht sa di ti.
Pas shumë mospendimesh për të këqijat që kishin bërë si varfanjakë të këputur, një ditë, papritmas, kishin rënë në gjunjë, në gjunjët e tyre të lodhur dhe kishin puthur, duke u lutur, tokë e duar e këmbë. Dhe, e kishin puthur gjatë atë tokë, ato këmbë e ato duar dhe duke u lutur me gojën e tyre pendestare, pendestare, pendestare, me të cilën thirreshin i Madhi Zot dhe Biri i tij, i pavdekshëm Jezui, që t’ua falnin mëkatet.
Dhe, i Madhi Zot me të Birin e tij të pavdekshëm i kishin falur duke i dënuar: duke i dënuar që të jetojnë të mbyllur në kisha e në manastire pa u martuar kurrë dhe pa prekur kurrë thesaret më të shtrenjta e më kënaqësidhënëse të këtij qielli, të kësaj bote e të kësaj jete, që u janë dhuruar grave.
A e di ti se si dhe pse janë bërë murgesha e pastaj shenjtore disa prej murgeshave e shenjtoreve prej më të madhes e deri te më e vogla, prej Shën Mërisë e deri te Shën Voisava? Më parë i kishin shijuar gjithë kënaqësitë jetësore, që sjell trupi i gruas kur bashkohet me trupin e mashkullit e mandej kur e panë se u ishin harxhuar në sytë e atyre që shihnin dhe në veshët e atyre që dëgjonin, ato do të bien në gjunjë, në gjunjët e tyre të plagosur, e do të puthin tokë e duar të shtrira duke u lutur të penduara, duke i zbutur me lotët e tyre që rridhnin çurg dhe ashtu do të jenë të falura dhe ashtu do të jenë të bekuara. Dhe ato do të bëhen shembull për devotshmëri, shembull për mirësi, sado ndonjëra prej tyre nuk do t’i harrojë, por do të përpiqet t’i përsërisë kënaqësitë që sjell bashkimi i trupit të gruas me trupin e mashkullit.
Shumëçka na tregojnë të dhënat për Papën e lavdishëm Aleksandër Borxhia! Ato të dhëna s’shqiten nga kujtesa kur i dëgjon njëherë.
A pashë mirë, a dëgjova mirë?
A pe mirë dhe a dëgjove mirë edhe ti apo u bëre se më pe mirë dhe ma dëgjove qartë, me devotshmëri, këtë rrëfim të gjatë. Unë nuk jam shkrimtar, nuk shkruaj roman, unë jam vetëm një personazh siç je ti vetëm një protagonist që kohë pas kohe luan rolin e shkrimtarit e të përkthyesit e të arkivistit. Në jetë ndodh të takohet personazhi i mirë a i keq, i gëzuar a i dëshpëruar, i pajtuar që t’i kërkojë falje shkrimtarit dhe unë po i kërkoj falje krijuesit tim e ti si përkthyes arkivist vazhdoje rrugën ku je nisur pa u pajtuar me mendimet e mia për shenjtorët e shenjtoret. Kryepërpjetë, siç e kishte zakon dikur, kur i shkonte kungulli mbi ujë, e vazhdoi rrugën rrafshit të qytetit, e vazhdoi rrugën duke i xhiruar me mendjen e tij e ndonjëherë edhe me orën e tij katërkëndëshe mbishkrimet e disa dyqaneve dhe hyrjet në to e daljet prej tyre të disa njerëzve, sidomos të atyre njerëzve që i duken të veshur trashë, të veshur trashë sidomos në shokë e përpjetë; dhe të atyre që i duket se e kanë kuletën në xhepin e pasmë shumë të trashë; dhe mbërrin në Sheshin e Madh, më të madhin në qytet, nuk e kupton pse dhe si është bërë aq i madh dhe kujt i duhet aq i madh, që ua ka zënë vendin shumë banesave, shumë shitoreve, shumë zyrave, shumë lypësve e lypëseve, që vallëzojnë aty në rrugicat që dalin prej tij; ua ka zënë vendin atyre që na i pastronin këpucët, për t’u bërë shesh i dukjes, shesh i fjalës, shesh i hallakamës, shesh i rrences së papenduar, shesh i atyre që në oborret e shtëpive të tyre, në arat e pambjella dhe në livadhet e pakositura të tyre i kanë varrosur qypat, qypat e tyre... me çka i kanë varrosur qypat e tyre e dini mos jo të gjithë së paku disa prej jush e në qoftë se nuk e dini pyeteni arkivistin e Arkivit të Shtetit, që dikur ishte drejtor i atij arkivi, që i ka “pastruar”, domethënë falsifikuar 99 dosje, pra, 99 dosje!
Muza, Muza, Muza e rrëfimit tim ul kokën nën rrembat e plepave të përkulur prej shiut dhe breshrit, që vërshon qytetin rreth mesditës dhe hapashpejt shkon drejt, shkon drejt një restoranti tjetër duke menduar se mund të gjejë dikë me të cilin do të çojnë nga një gllënjkë e mandej bashkë do të vazhdojnë gjezdisje pa arsye e qëllim, thotë ai vetë, por jo pa arsye e qëllim them unë, krijuesi i tij që e kam bërë protagonist të rrëfimit tim të ri, të shkruar jo për ta treguar jetën me anën e saj sociale, psikologjike e metafizike, por për të çliruar shpirtin e kryeprotagonistit prej dhembjeve që e mundojnë pa masë.
Ec e ec dhe, më në fund, futet në restorantin Evropa. Është përplot, përplot fytyra të këtushme, vendore, kryesisht të paushqyeshme faqeshterura,buzëholla, veshërjepura, në njërën anë dhe fytyra të plota, për së tepërmi të yndyrshme – fytyra të yndyrshme që mua m’i vrasin sytë dhe, nganjëherë, m’i çojnë të vjellat, në anën tjetër.
Nuk mund të marr me mend se prej nga krejt vijnë ato fytyra: prej Veriut, prej Jugut, prej Lindjes a prej Perëndimit. Por, Muza nuk gjen askënd me të cilin do të pinte një gllënjkë dhe me të cilin do të vazhdonte gjezdisje nëpër qytet, nëpër qytetin që herë, herë mendonte se e njihte me
të djeshmen, me të sotmen e me të ardhmen!
Muza, i çuditur më shumë se i dëshpëruar, vazhdon,
vazhdon, vazhdon udhëtimin e tij trojan drejt atjehes sado s’e dinte se sa larg është, sado s’e dinte nëse do ta gjente kënd atje, sado s’e dinte çka po ndodhte atje, sado s’e dinte sa larg ishte ajo atjehe.
Ec e ec e ec si të ishte ai njëri prej argonautëve, mendoi ai!
Muza, Muza, Muza protagonisti im e vazhdon udhëtimin e tij nëpër sheshet e vogla dhe të mëdha, nëpër rrugët e gjera dhe nëpër rrugët e ngushta, nëpër rrugët e shkurtra dhe nëpër rrugët e gjata, me emra të lavdishëm që i njeh i madh e i vogël, burrë e grua, vendor, vendor e i huaj, i shëndoshë e i sëmurë, sportist dhe pedagog, i gjymtë e i pagjymtë dhe, më në fund, mbërrin te një godinë jo shumë e lartë, jo shumë e gjerë dhe kur futet brenda saj sheh se në të janë katër salla të mëdha me, me pesë salla të vogla, pesë zyra edhe më të vogla në pesë katet e saj të cilat përnjëherë përdoren për nevojat e sallës së madhe! Muzgu po bëhet gjithnjë e më i errët e Muza nuk e di për çka do të përdoret salla më e madhe e godinës, por e merr vesh shpejt kur vijnë shumë njerëz, të gjithë të veshur mirë, me rroba prej stofi anglez, kurse disa pazakonshëm - në zhgun vendor; mendja e tij ende mundohet të marrë vesh se çka do të bëhet brenda saj sonte; e merr vesh shpejt pasi futet brenda; nuk e di si ndodhi që edhe ti u fute brenda, si hyre, si hyre, kush të lëshoi, nuk të pa apo qëllimisht të lëshoi brenda ai që të gjithëve, pos disave, ua këqyrte biletat, disave edhe letërnjoftimet, disave edhe pasaportat; çka do të ndodhë këtu sonte; erdhi çasti kur e more vesh; në skenë u ngrit e para Yllkesha, Yllkesha Domi, yll me të gjitha, me tërësinë, me flokët e lidhura shuki mrekullueshëm në kokën e saj butësisht të zgjatur mbi qafën e bardhë me qafore të hollë, me një flamur të artë në mes, me gjinjtë e pastër përplot qumësht të bardhë e me nënbelin harmonik si ta kishte skulpturuar Rafaelo; pas saj ngjitet orkestra, nuk mund ta di prej sa muziktarësh, e në fund ai që do të shquhet si i pari - dirigjenti; të pranishmit, të gjithë të pranishmit, përnjëherë çohen në këmbë posa dëgjohen tingujt e parë të himnit kombëtar e pastaj edhe të himnit shtetëror.
Muza s’di ku mund të ulet, por të tillë si ai që s’dinë të dinë se s’kanë ku të ulen kishte më shumë; nuk merr vesh a kanë hyrë të gjithë në sallë pa ditur se po hyjnë e pse po hyjnë apo janë lëshuar qëllimisht për të qenë salla me më shumë dëgjues e shikues, më e zhurmshme e më solemne; dikur e merr fjalën Yllkesha, e fjala e saj dallon prej fjalëve të të gjithëve që Muza kishte dëgjuar deri sot; fjala e saj të çon te simfonia e nëntë e Bethovenit; fjala e saj e dytë të çon te kënga e Shtrausit; fjala e saj e tretë të çon te kënga e pestë e Verdit, Zef Jeshilit, e pas këngëve të saj njëra pas tjetrës këndojnë edhe tri Yllkesha të tjera, natyrisht më të vogla se ajo, e Madhja, edhe ato këndojnë nga tri këngë, mandej kori këndon pa solo tri këngët dhe kështu treshja u bë numri që e mbisundoi programin solemn. E kuptova dhe s’e kuptova kuptimin e treshes sonte e, megjithatë, një si simbolikë e këtij numri u kuptua në fund të programit kur po zbrazej salla dhe kur prej godinës me pesë salla e pesë zyra mbi sallën e madhe po dilnin të pranishmit e fundit, tre të fundit, njëri prej të cilëve ishte edhe Muza; në atë çast në derën e ndërtesës me tri salla të mëdha u dëgjuan tri të shtëna dhe unë që s’i kuptoj mirë të shtënat e armëve të zjarrit, por vetëm ato të shkrimit, nuk munda ta di nëse erdhën prej farë alltie a farë automati dhe në çastin e të shtënave në mes të sheshit u shtrinë për tokë tre njerëz; dhe kështu domethënia simbolike e numrit tre u bë njëmendësi.
Dhe, kështu, u pa se treshet simbolike vazhdojnë ta sundojnë njëmendësinë tonë historike!
Përsiatjet e mia për Muzën përqendrohen në shtratin e Havasë. Është në gjumë të parë, në gjumin më të thellë. Fytyra e saj symbyllur është engjëllore.
I afrohem ngadalë.
Buzët e mia bekohen prej ballit të saj të cilin e puthin.
*Pjesa e shkëputur nga romani “Të fshehtat e Treguara”, shtëpia botuese Toena!/dritare.net
