Kontakto redaksinë English
Na ndiqni edhe në
Na ndiqni në YouTube, në kanalin zyrtar të Dritare TV!

Histori Shqipërie

Një familje që gërmoi historinë! Nga Hasan Ceka te djali i tij Neritan Ceka

E Enjte 7 Gusht 2025, 14:02

Dritare.net

Një familje që gërmoi historinë! Nga Hasan Ceka te djali i

Nëse Apollonia është zemra arkeologjike e Shqipërisë, atëherë familja Ceka është gjaku që i dha jetë asaj. Historia e tyre nuk është thjesht një histori studimesh apo ekspeditash, por një jetë e tërë e dedikuar tokës, gurëve dhe zbulimit të kujtesës sonë kombëtare.

Gjithçka nisi me Hasan Cekën, arkeologun që themeloi bazat e kërkimeve sistematike në Shqipëri në mesin e shekullit XX. Ishte ai që, në vitet ’50–’60, vendosi të jetojë jo në zyrë, por brenda vetë Apollonisë, në shtëpinë ku më parë kishte jetuar austriaku Leon Rey, arkeologu i parë i huaj që kishte dokumentuar thesaret e parkut.

“Babai im nuk kishte orar, as zyrë. Kishte vetëm një vend: Apolloninë,” – kujton sot Neritan Ceka, që si fëmijë, pa u bërë ende 10 vjeç, nisi të mbajë kazmën në duar përkrah tij.



Një shtëpi që u kthye në shkollë arkeologjike

Shtëpia e Leon Rey-t, një godinë modeste mes pishave e rrënojave, u bë shtëpia e familjes Ceka, zyra e kërkimeve, shtëpia e miqve ndërkombëtarë, dhe biblioteka e parë e terrenit për studentët shqiptarë të arkeologjisë.

Atje u rrit Neritani, që nuk kishte lodra moderne, por kishte amfora, fragmente mozaikësh, koka të thyera skulpturash, një oborr me mbetje arkeologjike dhe një baba që i mësonte historinë jo nga libra, por nga toka.

“Kemi jetuar mes gurëve, e kemi dashur dhe kuptuar historinë si pjesë e vetes. Aty kam gërmuar për herë të parë. Ishte shtëpi, shkollë dhe ekspozitë njëkohësisht.”


Nga brez në brez, një trashëgimi që nuk u ndërpre

Hasan Ceka ishte një figurë thelbësore e Institutit të Monumenteve dhe më pas e Institutit të Arkeologjisë. Ai ishte njeriu që shkroi manualet e para për gërmimet, formoi brezat e parë të arkeologëve shqiptarë dhe mbrojti trashëgiminë kombëtare nga ndërtimet pa kriter edhe në kohën e diktaturës.

Neritan Ceka, djali i tij, nuk zgjodhi rrugë tjetër. U diplomua për arkeologji, studioi në Francë, u kthye dhe gërmoi në Apolloni, Bylis, Orikum, Amantia, Butrint, por gjithmonë u kthye në Apolloni, jo vetëm për të punuar, por sepse aty ndodhej shpirti i familjes së tij.


Më shumë se profesion, ishte mënyrë jetese

Nuk është e lehtë të rritesh në një familje ku historia është më reale se e tashmja, ku mëngjesi nuk fillon me kafe, por me “ku gërmojmë sot?”. Por për Cekët, arkeologjia nuk ishte punë, ishte ADN.

“Unë kam një jetë që i flas tokës. Kam fjalë me të. Dhe ajo më kthen gjithmonë një përgjigje – një gur, një mbishkrim, një portik. Sepse i di dorën. Di çfarë kërkoj.”

Kontributi që mbeti

Puna e Hasan dhe Neritan Cekës i ka dhënë Shqipërisë:
• Shpëtimin dhe dokumentimin e Apollonisë, Bylisit, Amantisë, etj.
• Formimin e brezit të parë të arkeologëve shqiptarë.
• Dëshminë se arkeologjia është pasuri e gjallë kombëtare.

Dhe më shumë se kaq i ka dhënë frymë një shtëpie që dikur u ndërtua nga të huajt, por që u mbush me jetë shqiptare. Shtëpia e Leon Rey-t nuk është thjesht një godinë në parkun arkeologjik, por një vend ku historia e shkruar nga gurët, takoi historinë që bëhet nga njerezit./dritare.net