Arkeologjia si pasaportë për turizmin. Jo vetëm mburrje, por mundësi për zhvillim
E Mërkurë 6 Gusht 2025, 14:02
Dritare.net
Në një kohë kur turizmi në Shqipëri po përjeton një rritje të vrullshme, shpesh në mënyrë të paorganizuar dhe të sipërfaqshme, profesor Neritan Ceka sjell një qasje ndryshe: turizmi duhet të mbështetet në arkeologji dhe trashëgimi kulturore, jo thjesht në rërë dhe det. Në intervistën e tij në Dritare TV, ai theksoi me forcë se sitet arkeologjike shqiptare nuk duhet të jenë vetëm vende të mbyllura, të mbrojtura nga frika e dëmtimit, por hapësira të jetës publike dhe të zhvillimit ekonomik përmes turizmit cilësor.
“Arkeologjia nuk është vetëm për arkeologët. Është për njerëzit. Dhe nëse njerëzit nuk vijnë ta prekin, ta ndiejnë, ta kuptojnë – ajo mbetet gur mbi gur,” – tha Ceka.
Nga mburrje në mundësi
Shqipëria ka mbi 200 vendbanime antike, por shumica janë të paaksesueshme, të mbuluara nga bimësia ose të ruajtura si “vende të shenjta” që nuk duhet prekur. Sipas Cekës, kjo qasje nuk ndihmon as shkencën, as turizmin, as komunitetin lokal.
Shembulli më i mirë është Apollonia dhe Bylisi: dy qytete antike të jashtëzakonshme që, në vend që të kthehen në motorrë zhvillimi për zonën, janë të mbyllura nga zinxhirët burokratikë dhe mungesa e vizionit.
Çfarë duhet të ndryshojë?
Profesor Ceka ofroi disa pika konkrete për ta kthyer arkeologjinë në aset zhvillimi:
1. Të krijohet një infrastrukturë vizitore: shenja orientimi, guida të trajnuar, muze interaktivë dhe qasje e lehtë.
2. Të përfshihen komunitetet lokale: njerëzit që jetojnë pranë siteve arkeologjike duhet të përfitojnë direkt – përmes turizmit, bujtinave, guidave, artizanatit.
3. Të jepet më shumë autonomi siteve: që të menaxhohen jo vetëm nga institucione qendrore, por nga drejtues lokalë me vizion turistik e kulturor.
4. Të ndalen punimet shkatërruese dhe ndërhyrjet pa plan – jo çdo ndërtim është zhvillim; në disa raste është humbje e paimagjinueshme.
“Arkeologjia duhet të dalë nga pluhuri i muzeve dhe të hyjë në itinerarin turistik të çdo vizitori që vjen në Shqipëri,” – tha Ceka.
Arkeoturizmi në Evropë vs Shqipëri
Në Itali, Greqi, Kroaci, Bullgari – sitet arkeologjike janë zemra e turizmit. Janë vende ku mbërrijnë miliona njerëz çdo vit, për të parë, për të kuptuar, për të konsumuar kujtesë.
Në Shqipëri, rrënojat ekzistojnë, por jo eksperienca. Teatri i Bylisit është më i madh se shumë teatro në Greqi, por askush nuk luan dramë aty. Askush nuk shet një kartolinë. Askush nuk të rrëfen historinë.
Çfarë fitojmë ne?
Nëse e lidhim arkeologjinë me turizmin:
• Fitojmë ekonomi – përmes biletave, punësimit lokal, suvenireve dhe aktiviteteve kulturore.
• Fitojmë identitet – një turist që shkon në Apolloni, nuk sheh vetëm gurë, por sheh rrënjët tona si qytetërim.
• Fitojmë edukim dhe vetëdije – për të rinjtë që rriten pranë siteve, për vizitorët, për brezat që vijnë.
Fjala e fundit e Cekës: “Në Shqipëri kemi shumë më tepër histori sesa dielli dhe det. Dhe nëse nuk dimë ta shesim këtë histori siç duhet, humbim diçka që nuk na e kthen askush më.”
Ky është momenti për të ndryshuar qasjen: të mos i shohim rrënojat si pengesa, por si mundësi. Të mos i lëmë në heshtje, por t’u japim zë. Arkeologjia është pasuri – jo për të ruajtur thjesht, por për ta jetuar./ driatare.net
