Condé Nast Traveller Germany: Shqipëria, destinacioni më madhështor turistik në Evropë!
E Hënë 17 Mars 2025, 18:06
Dritare.net
Nga Kalle Harberg- Condé Nast Traveller Germany
Asnjë pasagjer i vetëm nuk u ul në karrigen e tij për t'i rregulluar flokët shpejt përpara nisjes. Përkundrazi: berberi ishte pjesë përbërëse e kontrolleve të hyrjes. “Republika Popullore e Shqipërisë është e mbyllur për armiqtë, spiunët, turistët hipi dhe vagabondët e tjerë”, deklaroi Enver Hoxha, mësuesi francez i kthyer në diktator që shtypi brutalisht popullin shqiptar në shekullin e 20-të dhe i izoloi ata. Nëse ata nuk donin të ktheheshin në aeroport, udhëtarët duhej të përshtateshin me pamjen e flokëve jo të gjatë, me uniformë komuniste dhe sigurisht që nuk kishte funde shumë të shkurtra për gratë.
39 vjet pas vdekjes së Enver Hoxhës dhe rreth 140 kilometra në jug të aeroportit të Tiranës, një gomone kalon nëpër lumin e fundit të egër të Evropës. Lumi quhet Vjosa, dhe njeriu në pjesën e pasme të gomones quhet Eraldo Sakollari. Ai është një udhëzues rafting. Sakollari bërtet: "Përpara!" Pastaj ai thërret: "Ndalojmë!”, dhe e lë varkën të lundrojë rehat mbi ujin e qetë të Vjosës. Në dimër, kur uji duket si çokollatë e lëngshme, bëhet i rrezikshëm, thotë Sakollari. Pasi shiu ka larë baltën nga shpatet e masivit të Trebeshinës, lumi merr ngjyrë kafe, fryhet më shumë se dhjetë metra dhe bëhet një përbindësh që vetëm profesionistët mund ta bëjnë sportin e rafting. “Ndonjëherë varka qëndron pothuajse vertikalisht në ujë. Krahasuar me këtë, tani është lojë fëmijësh." Vjosa ende shkëlqen para tij me një ngjyrë blu-jeshile të pastër. "Ngjyrat janë të mahnitshme," thotë guida, dhe ai nuk e ka fjalën vetëm për lumin, por edhe pemët në breg që shkëlqejnë. Si një tortë me shtresa, shkëmbi ngrihet mbi përrua nën mbulesën e gjetheve.
Vjosa qëndron e qetë aty sot në mëngjes. Lumi me të vërtetë ka fituar paqen e tij. Për më shumë se një dekadë, e ardhmja e tij u debatua: ambientalistët luftuan kundër 46 digave që do të ndërtoheshin mbi Vjosë dhe degët e saj. Në pranverën e vitit 2023, kryeministri Edi Rama e shpalli sistemin lumor shqiptar një park kombëtar: “Sot po mbrojmë lumin e fundit të egër të Evropës njëherë e përgjithmonë.” Lajmi bëri xhiron e botës. Një gjë e rrallë. Shqipëria vështirë se bëhet tituj nëpër botë. Vendi midis Malit të Zi në veri dhe Greqisë në jug ishte aq i panjohur në fund të mijëvjeçarit të fundit, saqë anonimiteti i tij duhej të shërbente si një pikë unike e shitjes...
Ata që guxojnë të ikin tani nga Shqipëria, me siguri do të kthehen në shtëpi me sindromën e Stokholmit. Ndoshta duhet quajtur sindroma e Shqipërisë. Gjithnjë e më shumë njerëz po “vuajnë” prej saj sepse është e lehtë të biesh në dashuri me këtë vend. Asnjë sektor evropian i turizmit nuk u rikuperua aq shpejt pas pandemisë sa ai i Shqipërisë. Krahasuar me periudhën e mëparshme, numri i turistëve u rrit mbi dhjetë milionë, një nga normat më të larta të rritjes në botë, përcjell dritare.net
Alma dhe Zamo Spathara janë në ballë të transformimit të Shqipërisë. Çifti themeloi Albania Rafting Group, për të cilin Eraldo Sakollari punon si guidë. Ata janë gjithashtu hotelierë, restauratorë dhe ambientalistë: Në qytetin e vogël të Beratit, qyteti i vjetër i të cilit është pjesë e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, siç është ai i Gjirokastrës në jug të vendit, ata drejtojnë Hotelin dhe Restorantin Castle Park. Puna edukative e të dyve ishte vendimtare në luftën për Parkun Kombëtar të Vjosës. Për vendin e tij, thotë Zamo Spathara, ka vetëm një mënyrë jetese: "turizmi".
Shqipëria ka diasporën e tretë më të madhe në botë: më shumë se 30 për qind e popullsisë jeton jashtë vendit. Edhe Zamo Spathara i përkiste brezit që iku pas rënies së regjimit në 1990. Ka punuar si guidë rafting në Itali. Por mes tyre ka një thënie: “Guri i rëndë në vend të vet.” Që do të thotë: “Askund nuk je aq i vlefshëm sa në shtëpi”.
“...Tani e tutje, gjërat për Shqipërinë do të shkojnë vetëm më mirë.”
Askund ndryshimi nuk është më i dukshëm se sa në bregdetin e Adriatikut. Plazhi i Durrësit pranë Tiranës është tashmë një nga më të mbushurit me njerëz në botë. Por sa më në jug të shkoni, drejt qyteteve të Himarës dhe Sarandës, aq më e bukur bëhet. Dhërmiu është në Rivierën Shqiptare, një fshat i përgjumur, as 2000 shpirtra. Një lloj vendi i izoluar ku James Bond do të shërohej nga një mision. Shtëpitë e bardha, çatitë e kuqe, të gjitha të ndërtuara në shpatet e maleve të Ceraunian saqë është e lehtë të humbasësh nëpër rrugica. Çatia blu e Kishës së Shën Spiridonit, një nga më shumë se 40 kishat në fshat, shërben si udhërrëfyese. Në rrugën kryesore, ngjitur me të cilën po ndërtohen apartamente pushimi, ndodhet një billbord ku shkruhet: "Jeto ëndrrën e bregdetit" Në pjesën e sipërme të Dhërmiut gjenden një lokal, një supermarket, një farmaci e shumë të tjera.
Pjesa më spektakolare e ditës është perëndimi i diellit. Mund të shijohet në mënyrë perfekte në Hotel Zoe Hora, i cili varet lart në shpatin e kodrës dhe përshtatet pa probleme midis shtëpive të bukura të vjetra prej guri të Dhërmiut. Mënyra më e mirë për ta bërë këtë është të ndiheni rehat si 007 me një martini në ballkonin e një suite dhe të shikoni se si dielli zhytet shpejt në det, vetëm për të larë vijat e reve në qiell nga prapa horizontit, nga e verdha e zbehtë dhe portokallia e ndezur deri te roza Barbie dhe e kuqja e gjakut. Kinemaja e mrekullueshme e ëndrrave bregdetare.
“Ndjehem si kur isha vajzë që vizitoja gjyshen time”, thotë Marsida Hoxha për jetën e qetë në fshat. Në Dhërmi nuk është gjithmonë aq qetësi sa është tani jashtë sezonit. Në verë, dy festivale të muzikës elektronike me famë botërore zhvillohen në dhe përreth plazhit.
“Atëherë është si një lagje trendi”, thotë Hoxha, e cila menaxhon butikun e hotelit La Brisa në shëtitore dhe meqë ra fjala, nuk ka lidhje me diktatorin. Hoxha është një nga mbiemrat më të zakonshëm shqiptarë. Në korrik 2024 u përfundua tuneli i Llogarasë në skajin verior të qytetit, më i gjati në vend, që do të thotë se në Dhërmi nuk mund të arrihet më vetëm përmes kalimeve marramendëse malore.
Pavarësisht të gjitha planeve zhvillimore, bregdeti ka ruajtur disa kënde të izoluara. Në dalje të një kanioni shtrihet plazhi i Gjipesë, që do të thotë Gjiri i Zotit. Pas rreth 20 minutash në shtegun poshtë në kanion, mund të shihni çadrat e diellit që shkëlqejnë nga nxehtësia. Disa hapa më tutje jeni duke qëndruar në plazhin e ngushtë me guralecë, me katër kasolle plazhi përgjumur pas jush dhe dallgët që shkëlqejnë si xixëllonja përpara jush. Në këtë ditë, vetëm një duzinë pushuesish ulen në mes.
Në rrugën e kthimit do të zbuloni bunkerë që qëndrojnë në shpate. Diktatori paranojak i Shqipërisë kishte rreth 170,000 bunkerë të ndërtuar në të gjithë vendin për një pushtim që nuk erdhi kurrë. Bunkerët janë reliktet më të dukshme të regjimit. Ai la gjurmë të thella jo vetëm në peizazhin, por edhe në mendjet e shqiptarëve.
Pas rënies së komunizmit, vetëvlerësimi ynë ishte në nivelin më të ulët historik, shpjegon Alma Spathara nga Albania Rafting Group. Menduam se nuk kishim asnjë vlerë, nuk ishim asgjë.
Të paktën një përfitim, thotë Spathara, ishte izolimi nga bota: bukuria e egër e Shqipërisë mbeti e paprekur. Kushdo që viziton vendin sot jo vetëm që mund t'i zbulojë këto, por edhe të shikojë sesi shqiptarët rizbulojnë atdheun e tyre. Të ftuarit e parë e bënë Almën t'i shihte gjërat në një këndvështrim tjetër. Ata thanë: Ushqimi juaj është fantastik! Dhe ne thamë: Vërtet? Dhe ju jeni kaq të sjellshëm! Pikërisht atëherë kuptuam se kemi vlerë. Turizmi na ka rigjallëruar."
Pika referimi më e habitshme e kryeqytetit, Tirana, është gjithashtu një trashëgimi e Enver Hoxhës. Është një piramidë 21 metra e lartë, nga maja e së cilës mund të shihni qartë se si malet e inkuadrojnë qytetin, sikur të ishte një petull në një tigan dhe xhamitë e kishat që qëndrojnë krah për krah në këtë vend ku dy bashkësitë fetare jetojnë në paqe me njëra-tjetrën.
Mbi të gjitha, shihni vinçat: Tirana është një nga qytetet me rritjen më të shpejtë në Evropë. Më shumë se gjysmë milioni njerëz jetojnë këtu. Në fund të Luftës së Ftohtë nuk kishte as gjysmën e këtij numri. Lagjja Blloku, dikur e rezervuar për të besuarit e partisë së Hoxhës, është kthyer në një lagje trendi me baret dhe hotelet e saj. Vetë Piramida fillimisht ishte menduar si një muze për nder të Hoxhës përpara se të rinovohej dhe rihapej në vitin 2023 pas një periudhe të gjatë pasiviteti.
Porta kolosale e betonit e Fermës Uka duket gjithashtu si diçka që egjiptianët e lashtë mund të kenë lënë pas në periferi të Tiranës. Pas saj qëndron një nga projektet më inovative në vend: një fermë prej dy hektarësh ku rritet gjithçka që mund të prodhojë toka shqiptare, nga ullinjtë dhe mandarinat deri te kungujt, shega dhe rrushi. Në një cep është një restorant nga ferma në tryezë, pjatat sezonale të të cilit zbulojnë që në pirunin e parë se përbërësit e tyre kanë udhëtuar më pak se njëqind metra. Rexhep Uka ka zënë vend në një nga tavolinat dhe thotë: “Kjo është ferma e Shqipërisë.” Entomologu dhe profesori ishte ministër i Bujqësisë në qeverinë e parë pas rënies së regjimit. Uka e themeloi këtë fermë, të cilën tani e drejton me djalin e tij Florin. Ferma është një fener në Shqipëri, e cila është ende shumë bujqësore. Ai nuk përdor pesticide dhe pranon se një pjesë e konsiderueshme e të korrave bie viktimë e dëmtuesve. Për të maksimizuar të korrat, ai mbështetet në sinergjitë midis bimëve: Unë refuzoj monokulturën. Polikulturë do të thotë pluralizëm, diversifikim, demokraci”, shpjegon ai, sikur të mos fliste më vetëm për fermën e tij, por për të gjithë vendin.
Duhet të planifikoni një ose dy ditë për të vizituar kryeqytetin. Një turne në qytet për përshtypjen e parë: Në rrugën kryesore të Tiranës, Bulevardi Dëshmorët e Kombit, shtrihet piramida, nga maja e së cilës mund të shihni një pamje të mirë të gjithë qendrës së qytetit. Pikërisht ngjitur: Komiteti, një përzierje e kafenesë dhe muzeut që feston kulturën e kafesë në Shqipëri. Dhjetë minuta ecje në veri në bulevard është ekspozita Bunk'Art 2 që hedh dritë mbi aparatin brutal shtetëror të Hoxhës.
Përmeti
Qyteti i vogël në jug të vendit shtrihet në lumin Vjosa dhe është porta për turet e rafting në parkun e ri kombëtar të Shqipërisë. Më tradicionali dhe më i miri nga ofruesit e shumtë është Albania Rafting Group i drejtuar nga Zamo dhe Alma Spathara, i cili ofron çdo gjë, nga dy orë deri në gjashtë ditë grupe rafting në Vjosa. Një udhëtim i shkëlqyer ditor kombinon rafting me një udhëtim me biçikletë elektronike në burimet e nxehta fqinje. Akomodimi më i bukur në qytet është Vila Përmet e rinovuar me dashuri e shekullit të 18-të.
Berati
Berati futet në çdo top 10 listën e Shqipërisë për shkak të qytetit të tij të vjetër simpatik, një nga katër vendet e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në vend. Arkitekturisht, qyteti është një kryevepër, por nga ana njerëzore është thjesht i jashtëzakonshëm./K.C/dritare.net
