Arkiv nga Rudina Xhunga/ Kronike lufte në Tetovë
E Shtunë 4 Tetor 2025, 19:07
Dritare.net
Në marsin e vitit 2001, Rudina Xhunga me një grup të RTSH-së shkon në Tetovë, ndërsa kryeqyteti i shqiptarëve të Maqedonisë asokohe ishte mbërthyer nga lufta. Jeta e përditshme u zëvendësua nga zhurma e artilerisë dhe frika konstante. Gazetarët e huaj dhe banorët përballeshin me një realitet të ri e të rrezikshëm, ku as dhoma e hotelit nuk ishte më një vend i sigurt. Plumbat qorre nuk njihnin dallime, duke e bërë çdo moment të paparashikueshëm. Kjo pasiguri kulmoi me tragjedi të shumta, si ajo e Sulejman Ramadanit, një 42-vjeçar i vrarë në pragun e shtëpisë së tij nga një plumb i ushtarëve të çorientuar. Familja e tij, si shumë të tjera, jetonte nën hijen e snajperëve, duke dëshmuar se në këtë konflikt, të kesh frikë nuk ishte turp, por një instinkt mbijetese.
Çmimi i luftës: Viktimat civile dhe eksodi masiv nga Tetova!
Konflikti në Tetovë la pas plagë të thella njerëzore, të ilustruara nga vrasje absurde si ajo e Ramadan Koraçit dhe djalit të tij, Rasimit, të cilët u qëlluan për vdekje pasi një celular u ngatërrua me një granatë. Këto nuk ishin raste të izoluara. Drejtori i Spitalit të Tetovës, Rahim Thaçi, zbuloi shifra alarmante: 40 të lënduar, prej të cilëve 30 ishin policë dhe vetëm 10 civilë, një raport që ngre pyetje mbi natyrën e përleshjeve. Përballë kësaj dhune, mijëra banorë u detyruan të largohen. Sipas Kryqit të Kuq, rreth 7,400 maqedonas u zhvendosën drejt Shkupit, ndërsa flitej për afro 20,000 shqiptarë të ikur kryesisht në Kosovë dhe Turqi. Prefekti i qytetit, Myrteza Ismaili, konfirmoi fluksin e madh të largimeve, ndërsa shtabet e krizës përpiqeshin të bindnin qytetarët të qëndronin, duke theksuar se braktisja vetëm sa e thellonte krizën.
Mes panikut dhe normalitetit: zëri i qytetarëve të Tetovës!
Pavarësisht pamjeve të frikshme të një qyteti nën rrethim, jeta në Tetovë përpiqej të gjente rrugën e saj. Prefekti Myrteza Ismaili shprehte shqetësimin për largimin masiv të qytetarëve, por një ditë tregu ofronte një pamje krejt tjetër: atë të normalitetit dhe bashkëjetesës. Në tregun e gjelbër, shqiptarë dhe maqedonas vazhdonin të shisnin e blinin pa dallim, një dëshmi se konflikti nuk ishte mes popujve. Zërat e qytetarëve ishin të qartë: fajtore ishte qeveria jo maqedonasit. Ata kërkonin të drejta të barabarta, duke theksuar se lufta ishte pasojë e një statusi të pabarabartë dhe se paqja mund të arrihej vetëm kur shqiptarët të gëzonin të njëjtat të drejta si maqedonasit.
Nga protesta në luftë: Frustrimi historik dhe dilemat e politikës shqiptare!
Shpërthimi i dhunës në Tetovë nuk ishte një ngjarje e rastësishme, por kulmi i një mllefi të mbledhur për dekada. Siç shprehet një banor, vendosmëria për të qëndruar buron nga rrënjët e thella në atë tokë. Për dhjetë vite demokraci, shqiptarët kishin organizuar qindra mitingje, tubime dhe referendume për të kërkuar të drejta elementare, por kishin hasur në një vesh të shurdhër nga qeveria maqedonase. Në këtë sfond, politikanët shqiptarë si Arbër Xhaferi gjetën veten në një pozitë të vështirë.
Ndonëse mbeteshin pika referimi për mediat dhe kancelaritë ndërkombëtare, ata mohonin çdo lidhje me Ushtrinë Çlirimtare Kombëtare, duke i quajtur luftëtarët 'idealistë të painformuar' dhe duke bërë thirrje vetëm për dialog, një qëndrim që nxirrte në pah hendekun mes rrugës politike dhe asaj të armëve.
Pse Tetova? Enigma e një lufte me shumë të panjohura
Konflikti i vitit 2001 në Maqedoni mbetet i mbështjellë me mister. Pakkush mund të shpjegojë pse plasi pikërisht në Tetovë, një qytet me shumicë dërrmuese shqiptare dhe me zyrtarë të lartë shqiptarë në administratë. Pse u kërkuan me armë të drejta që po fitoheshin gradualisht përmes rrugëve institucionale? Çfarë fshihej pas kërkesave për ndryshim kushtetute dhe kantonizim? Më e madhja enigmë mbetet vetë Ushtria Çlirimtare Kombëtare: kush ishin ushtarët e saj, si u armatosën ? Në mes të këtij kaosi, ku të gjithë qëllonin kundër të gjithëve dhe ku fqinji nuk njihte fqinjin, e vetmja gjë e sigurt ishte era e barutit. Teksa largohemi nga Tetova, mbetet pas jehona e një tjetër marsi të mbrapshtë në historinë shqiptare.”- Mbyllet kështu reportazhi nga lufta e një tjetër marsi të përgjakur shqiptar që DritareTv po e risjell sot. Ishte një kasetë e xhiruar në Mars 2001 që vetë Rudina Xhunga e kishte harruar që ishte ajo protagoniste, ndërsa duke intervistuar në Kodrën e Trimave, e qëlluan bashkë me operatorin Ylli Agovi. Të dy shpëtuan dhe u kthyen në qytet të ndihmuar nga një gazetar tjetër shqiptar, Ylber Lila. Kaseta VHS që na sollën në Dritare, po e ndajmë me ju, si kujtim të një lufte që parapriu Marrëveshjen e Ohrit./ Dritare TV
