Britanikët e mbajnë lavatriçen në kuzhinë. Amerikanët jo. Kush ka të drejtë?
E Shtunë 5 Gusht 2023, 17:05
Dritare.net
Nga Gillian Tett- Financial Times
Këtë verë, një mori turistësh kanë kaluar Atlantikun për të festuar liritë e udhëtimit pas izolimit nga Covid-19. Por për disa amerikano-veriorë që vizitojnë shtëpitë në Mbretërinë e Bashkuar, një surprizë i pret në kuzhinë që nxjerr në pah një hendek të mrekullueshëm kulturor.
Fajtorja është lavatriçja. Në shtëpitë britanike, kjo pajisje shpesh qëndron pranë lavamanit ose frigoriferit. Po kështu edhe në vende të tjera të Evropës. Dhe kjo duket krejtësisht normale për ata banorë. Por jo për shumicën e amerikanëve, kanadezëve dhe australianëve, të cilët preferojnë t'i vendosin lavatriçet në një dhomë ose dollap të veçantë. Dhe ata e konsiderojnë mbajtjen e një lavatriçeje në kuzhinë si një zakon të çuditshëm, në mos të pisët.
"Është e rëndë," deklaroi së fundmi një mik i Nju-Jorkut, pasi qëndroi në një Airbnb britanik. Tanya Vincent, një arkitekte australiane, shkroi disa vite më parë: “Një shtëpi me një dhomë shërbimi është një shtëpi më e qetë, më e rregullt dhe më higjienike, por makina larëse në kuzhinë është një zakon aq i rrënjosur saqë mezi vihet në dyshim.”
Antropologia Kirsten Bell ka shkruar: “Arkitektura e shtëpisë mund të zbulojë shumë për vlerat kulturore të një shoqërie”. Dhe çështja e lavanderisë është një rast konkret.
Nëse do t'u kërkoni pronarëve të shtëpive të shpjegojnë ndarjen, unë guxoj të them që shumë do ta fajësojnë atë për kufizimet fizike. Më së shumti, banesat e klasës së mesme në Amerikën e Veriut dhe Australi priren të jenë më të mëdha dhe më të reja se ato britanike, gjë që e bën më të lehtë instalimin e një dhome shërbimi. Bell shkruan: “Edhe në qytetet në Amerikën e Veriut dhe Australi, ku hapësira është me çmim të lartë, arkitektët ende gjejnë vend për lavanderitë.” duke shtuar: “Ajo që të huajve u duket më e habitshme në lidhje me qëndrimet britanike ndaj makinave larëse është se edhe kur njerëzit kanë mundësinë të vendosin lavatriçen e tyre diku tjetër, ata preferojnë kuzhinën.”
Ajo dyshon se shpjegimi i vërtetë qëndron në zhvillimin e qëndrimeve ndaj privatësisë. Përpara viteve 1950, kuzhinat perëndimore prireshin të ishin në pjesën e pasme të shtëpisë, pasi ato konsideroheshin si të ulëta, "që kishin të bënin me ushqimin, papastërtitë, gratë dhe shërbëtorët", siç ka vënë në dukje Louise Johnson, gjeograf. Për shkak se proceset e brendshme mbaheshin jashtë syve, askush nuk e vuri re dhe nuk u kujdes nëse ato përziheshin.
Por gjysma e dytë e shekullit të 20-të pa një rritje të jetesës në plan të hapur dhe gatimi filloi të shikohej jo si një punë private, por si një ritual publik për të lidhur familjet dhe grupet shoqërore.
Si rezultat, në shumë shtëpi amerikane gatimi u zhvendos nga dhomat e pasme private në një hapësirë më publike. Lavanderia, nga ana tjetër, mbeti një çështje private dhe u zhvendos diku tjetër, larg syrit të njerëzve. "Kjo është arsyeja pse makinat larëse në kuzhina duken të çuditshme për shumicën, por për britanikët jo." shkruan Bell. "Hapësirat e jetesës janë zona ku ne relaksohemi, shoqërohemi, gatuajmë dhe hamë, por jo vendndodhja e përshtatshme për të duruar zhurmën dhe për të parë rrëmujen e rrobave."
Pra, pse Britania e Madhe është ndryshe? Kate Fox, një tjetër antropologe, fajëson obsesionin anglez me privatësinë.
Një sondazh i YouGov i vitit 2017 zbuloi se 67 për qind e britanikëve besojnë se kuzhina është vendi i duhur për të vendosur një makinë larëse dhe vetëm 15 për qind nuk janë dakord.
Ja tre mësime! Së pari, koncepti ynë i "pastërtisë" nuk është kurrë neutral. Siç vërejti dikur antropologia britanike Mary Douglas, papastërtia përkufizohet më së miri si çështje jashtë vendit. Së dyti, këto sisteme mund të ndryshojnë dukshëm ndërmjet kulturave, edhe pse ne priremi të supozojmë se taksonomia jonë nuk është thjesht ajo "natyrore", por se ajo duhet të jetë universale. Së fundi, e vetmja mënyrë për t'i vlerësuar këto dallime është të shikojmë periodikisht mjedisin tonë me sy jogjykues. Kjo nuk është e lehtë për t'u bërë, së paku në një botë që vlerëson fokusin e thjeshtë dhe gjykimin e menjëhershëm./K.C/dritare.net
