Ledia Xhoga: Ndonjëherë, gjatë shkrimit, ndez një film bardh e zi dhe e lë të luajë pa zë
E Hënë 18 Gusht 2025, 13:01
Dritare.net
"Ledia që më la pa gjumë.
Sepse e pashë, jo thjesht e lexova. Ishte si të kishe lënë një dritare hapur dhe të dëgjoje zëra nga oborri. Zëra nga e shkuara, një vogëlushe që bërtet se i kapi nervin dentistja në shkollë. Oh çfarë ulërime. Aroma avllish, bojë pallatesh që po lyhen, sikur një psikiatër i thotë dikujt me depresion: Buzeqesh. Në fillim buzëqesh me zor.
Zëra të panjohur të një bote tjetër plot klube leximi, portierë dere, përpjekjesh për të mbajtur shtëpinë, kur nuk paguan dot mirëmbajtjen, gruan, kur nuk e do më, qëndrimin në Amerikë dhe përpjekjen e përpjekjeve ta shpjegosh këtë. Për shembull: si t’ia shpjegosh një artisteje amerikane të pasur pse ke ardhur me lotari në Amerikë dhe nuk ke shkuar në Pragë që është kaq e bukur.
Ledia pa poza, pa shtirje, pa zhurmë bëhet narratori i zërave, ku si një remix i mirë, ti arrin ta dëgjosh zërin në sfond që është zëri edhe imi, i shtëpisë, i Shqipërisë. Por një zë që nuk gërric, që nuk është toksik, që nuk ankohet, që nuk përkëdhelet, viktimizohet, lutet, lyp vëmendje. Zëri kryesor që dëgjon si valë deti në sfond është zëri i saj që thjesht tregon.
Ledia që më le pa gjumë. E dua letërsinë tënde. Ti do jesh për gjatë dhe unë do mburrem që ti që shkruan kaq mirë, je shqiptare.
Libri i Ledia Xhokos, Keqinterpretimi, do të dalë në vjeshtë nga shtëpia botuese Dudaj. Ndërkaq ai është përfshirë në listën e gjatë të Booker Prize 2025."/ Rudina Xhunga
Autoria e Misinterpretation, e përzgjedhur në listën e gjatë për Çmimin Booker 2025, flet për librin që e bëri të përplasej me një llambë dhe për atë që ka një fjali përfundimtare më të bukur që është shkruar ndonjëherë.
Inspirimet pas librit tim të përzgjedhur për Booker
Personazhi kryesor në Misinterpretation është një përkthyes dhe interpretues shqiptar pa emër, i cili punon me emigrantë. Unë nuk kam punuar profesionalisht si interpret ose përkthyes, por kam bërë vullnetarizëm për një organizatë në New York City që më kërkoi të interpretoja për një kosovar shqiptar, i cili kishte një sfond të ngjashëm me atë të Alfredit. Edhe pse nuk u takuam kurrë, situata më mbeti në mendje dhe frymëzoi skenën e parë të romanit, ku interpretuesi takohet me Alfredin në Washington Square Park në Manhattan. Pas asaj skene, romani rrjedh pa pengesa. E mora si një shenjë që po ecja në rrugën e duhur, se historia ishte gati për t’u treguar.
Libri që më bëri të dashuroj leximin
Kam një kujtim të gjallë kur mora Gjiganti Miqësor i Madh të Roald Dahl nga biblioteka dhe duke e lexuar teksa kthehesha në shtëpi godita me kokë një shtyllë. Duke shpresuar që askush të mos e kishte vënë re, e futa menjëherë librin, por pak më vonë një shoqe më arriti dhe po qeshte. Më pëlqenin librat fantastikë dhe aventurat, sidomos ato që paraqisnin dilema morale ose luftën kundër shtypjes.
Libri që më bëri të dua të bëhesha shkrimtare
Leximi, fillimisht, më frikësonte nga ideja për të qenë shkrimtar. Si fëmijë, kur lexoja një libër që më pëlqente shumë, mendoja: çfarë e mire po më ndodh tanu. Unë këtu nuk po bëj asgjë, por jam në këtë botë tjetër. Shkrimtari duhet të imagjinojë gjithçka, të shkruajë rreshta e rreshta dialogësh dhe përshkrimesh! Më pëlqente të shkruaja poezi dhe prozë të shkurtër për detyra shkollore, por kurrë nuk e konsiderova shkrimin si karrierë. Shumë më vonë, mbaj mend që mora The Seas nga Samantha Hunt dhe admirova aftësinë për të krijuar një prozë të tillë të vetëdijshme dhe të hollësishme, duke filluar të mendoj për shkrimin si një zanat. Për të qartë, nuk mendoja “oh po, unë mund ta bëj këtë.” Ishte shumë më tepër frikësuese dhe intimiduese. Por më bëri të mendoja për mundësinë. Dhe ende e dua shkrimin e saj.
Libri që lexoj përsëri e përsëri
Middlemarch nga George Eliot. Jam pak e obsesionuar me Dorothea Brooke dhe mënyrën se si empatia e saj e devotshme është motivimi kryesor në gjithçka që bën, qoftë duke përmirësuar shtëpitë e fermerëve në pronën e xhaxhait të saj në Anglinë e shekullit XIX, ose duke u martuar me një klerik të mërzitshëm dhe të zymtë. E dua karakterizimin dhe kompleksitetin psikologjik të personazheve. Romani ka humor, zemër dhe fjali përfundimtare të bukura që pothuajse më bëjnë të qaj çdo herë. Po, gjej gjëra të ndryshme në Middlemarch sa herë e lexoj, sidomos kur jam pjesë e një grupi leximor – zbulimet shumëfishohen!
Libri që ndryshoi mënyrën se si mendoj për botën
Go, Went, Gone nga Jenny Erpenbeck. Personazhi kryesor në roman është Richard, një i vetëdijshëm dhe pensionist akademik gjerman që jeton në Berlin, i cili, në vend që ditët e tij të zbrazëta t’i kalojë duke lexuar Proust dhe Dostoyevsky, vendos të intervistojë refugjatë afrikane të cilët statusi i tyre i emigrimit ngec në burokraci. Refugjatët që ai takon kurrë nuk kishin dëgjuar për Hitlerin dhe nuk ishin të vetëdijshëm se dikur ishte Muri i Berlinit, një surprizë për Richard dhe lexuesin. Por kjo bisedë më bëri të reflektoj mbi raportimin mediatik dhe paragjykimet, dhe mungesën tonë të ndërgjegjësimit për konfliktet dhe luftërat në Afrikë, nga ku po iknin refugjatët. Richard nuk shpjegon të vërtetën për Hitlerin tek i riu; ai nuk dëshiron të shtojë më shumë barrë për dikë që ka parë mjaft vrasje gjatë jetës së tij.
Libri që ndryshoi mënyrën se si mendoj për romanin
Aktualisht jam në një grup leximor ku po lexoj Conversations in a Cathedral nga Mario Vargas Llosa, i cili gjithmonë më ka habitur. Romani ofron një pamje të përgjithshme të Perusë gjatë viteve të diktaturës së Odria-s duke përdorur një bisedë të vetme si kornizë, ndërsa biseda të tjera nga e kaluara ose e ardhmja ndërhyjnë, duke krijuar një polifoni ngjarjesh dhe personazhesh që është mahnitëse dhe ndonjëherë marramendëse (ndihmon të lexosh me grup). Përveç kësaj, Conversations in a Cathedral është gjithashtu një histori e pasur dhe një mister vrasjeje me skena të paharrueshme. Përshëndetje mjeshtër!
Libri që po lexoj tani
Po lexoj romanin Take What You Need nga Idra Novey, i cili alternon mes dy pikëpamjeve, asaj të nënës së re dhe të bijës së saj, marrëdhënia e dashur e së cilës përfundoi kur nëna la babanë. Sa më shumë lexoj, aq më prekëse bëhet titulli. Plaga psikologjike që shkaktoi ndarja ndjek lexuesin në të njëjtën mënyrë si gratë. Që nga fillimi, tërheqja dhe shtytja e ndjenjave përballë rrethanave të paparashikuara bëhet e prekshme. Proza është e matur por jashtëzakonisht efektive në tregimin e peshës së padurueshme të dashurisë.
Libri i nominuar për Booker që të gjithë duhet ta lexojnë
Kamarja e turpit nga Ismail Kadare. Romani funksionon si një simfoni e narrativave të lidhura, duke arritur një portretizim surreal por koheziv të një rebelimi kombëtar kundër Perandorisë Osmane. Atraksioni kryesor në një shesh popullor në Stamboll është një kamare që përmban kokat e prera të vizirëve rebelë. Një kurier perandorak, i ngarkuar me transportimin e kokave të prera, gjeneron të ardhura shtesë me një shfaqje anësore. Një gjeneral turk duhet të mundë dhe të presë kokën e Ali Pashës, sundimtarit rebel shqiptar, për të shpëtuar lëkurën e tij (më saktë kokën). The Traitor’s Niche u botua në vitin 1978 në Shqipëri, u ndalua nga komunistët dhe më pas u përzgjodh për International Booker në 2017.
Ku dhe kur më pëlqen më shumë të shkruaj, dhe mjetet që më duhen
Gjithmonë shkruaj në laptop, por bëj shënime në telefon gjatë ditës. Më pëlqen të ulem pranë një dritareje për të pushuar pak sytë jashtë. Bëj një filxhan çaji para se të filloj të shkruaj. Preferoj heshtjen. Ndonjëherë ndez një film bardh e zi dhe e lë të luajë pa zë. Filmave të Alfred Hitchcock-ut më pëlqejnë për imazhet e sfondit.
Klubi im i ëndrrave të librit, çfarë do lexonim dhe ku do takohemi
Në klubin tim të ëndrrave të librit do të ftoja Dorothy Parker, Edith Wharton, Julia Louis-Dreyfus dhe Aubrey Plaza – të gjithë të jashtëzakonshëm dhe të pabesueshëm. Është një mbrëmje e freskët vjeshte, por kemi ndezur zjarr në pyll. Po pjekim gështenjë, pimë diçka të ngrohtë dhe diskutojmë The Portrait of a Lady nga Henry James. Sipas leximeve të mia, Dorothy Parker kishte ndjenja të forta për prozën e Henry James, kështu që ajo do të marrë drejtimin e klibit.
Misinterpretation, Nga Ledia Xhoga, Botuar nga Daunt Books Originals
Romani debutues reflektiv i Ledias Xhoga shqyrton trashëgimitë më të errëta të familjes dhe vendit, si dhe kufirin midis dhembshurisë dhe vetë-ruajtjes.
Një fragment nga Misinterpretation:
"Faqja e tij dukej e ngecur mes shprehjeve. Më kujtonte një Kub Rubik të papërfunduar që mbanim në shtëpi, të cilin nuk mund të rezistoja kurrë ta përpiqesha ta zgjidhja."/dritare.net
