Nga Gloria Dickie/ Reuters
Stresi i nxehtësisë. Dëmtimi i mushkërive nga tymi i zjarrit. Përhapja e mushkonjave që mbartin sëmundje në rajone të reja me rritjen e temperaturave. Këto janë vetëm disa nga mënyrat se si shëndeti publik është ndikuar nga ndryshimet klimatike. Për herë të parë, këto kanë qenë në qendër të vëmendjes në samitin vjetor të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) për klimën, COP28.
Ministrat e qeverisë diskutuan mbi mënyrat se si mund t'i mbrojnë njerëzit nga kërcënimet shëndetësore si pasojë e ndryshime klimatike. Nga viti 2030, ekspertët presin që vetëm katër nga këto kërcënime: kequshqyerja, malaria, diarreja dhe stresi i nxehtësisë të rrisin numrin e vdekjeve globale me 250,000 në vit, OBSH-së.
"Ngjarjet ekstreme të motit po bëhen ngjarje ekstreme shëndetësore," tha Martin Edlund, CEO i organizatës jofitimprurëse shëndetësore globale Malaria No More.
Ja se si ndryshimi i klimës po dëmton shëndetin e njerëzve në mbarë botën sot dhe çfarë mund të presin vendet në të ardhmen:
Sëmundjet ngjitëse!
Mushkonjat që bartin viruse duke përfshirë dengën, malarinë, Nilin Perëndimor dhe Zika po zhvendosen në pjesë të reja të botës pasi temperaturat më të ngrohta dhe shirat e dendur krijojnë kushte për rritjen e tyre. Rastet e raportuara janë rritur nga rreth gjysmë milioni në 2000 në më shumë se 5 milion në 2019, sipas OBSH-së. Vetëm këtë vit, rastet në Brazil janë rritur 73% kundrejt mesatares pesëvjeçare.
Ndryshimet klimatike kanë gjithashtu një ndikim të paparashikueshëm në malarien, me 5 milionë raste më shumë të regjistruara në vitin 2022 se një vit më parë, sipas raportit të OBSH-së.
Përmbytjet në Pakistan vitin e kaluar, për shembull, çuan në një rritje prej 400% të rasteve të malaries në vend, thuhet në raport.
Sëmundja është përhapur edhe në malësitë e Afrikës që më parë kishin qenë të ftohta për mushkonjat. Dy vaksina të reja kundër malaries që pritet të jenë të disponueshme vitin e ardhshëm ofrojnë disa shpresa për të luftuar plagën.
Ujërat e ndotur!
Stuhitë dhe përmbytjet e shkaktuara nga ndryshimet klimatike po lejojnë që sëmundjet e tjera infektive të transmetuara nga uji të përhapen gjithashtu. Pas dekadash përparimi kundër kolerës, një infeksion intestinal i përhapur nga ushqimi dhe uji i kontaminuar, numri i rasteve po rritet përsëri, përfshirë në vendet që e kishin zhdukur sëmundjen. Pa trajtim, kolera mund të vrasë brenda disa orësh. Në vitin 2022, 44 vende raportuan raste të kolerës, një rritje prej 25% krahasuar me vitin 2021, si pasojë e cikloneve, përmbytjeve dhe thatësirave të cilat ndihmuan bakteret të lulëzojnë. Përhapjet e fundit kanë qenë gjithashtu shumë më vdekjeprurëse, me shkallën e vdekshmërisë tani në nivelin më të lartë të regjistruar në më shumë se një dekadë, bën me dije OBSH.
Diarreja, gjithashtu, merr një nxitje nga ndryshimet klimatike, me reshje gjithnjë e më të çrregullta që rezultojnë në kushte të lagështa ose të thata duke sjellë një rrezik më të lartë, zbulon hulumtimi. Diarreja është shkaku i dytë në botë i vdekjeve tek fëmijët nën 5 vjeç, pas pneumonisë, duke marrë jetën e më shumë se gjysmë milioni fëmijëve çdo vit.
Nxehtësia e madhe!
Stresi i nxehtësisë, një nga ndikimet më të dukshme shëndetësore të ngrohjes globale parashikohet të ndikojë në qindra miliona njerëz ndërsa temperaturat vazhdojnë të rriten gjatë dekadave të ardhshme. Me botën tashmë rreth 1.1C (2F) më të ngrohtë se temperatura mesatare paraindustriale, njerëzit në vitin 2022 përjetuan rreth 86 ditë mesatarisht temperatura të larta të rrezikshme, zbuloi një raport nga revista mjekësore Lancet muajin e kaluar.
Nëse bota ngrohet me 2 gradë Celsius mbi nivelet paraindustriale, vdekjet vjetore nga nxehtësia mund të katërfishohen. Një studim në revistën Nature Medicine vlerësoi se rreth 61,000 njerëz vdiqën gjatë valëve të të nxehtit evropian në verën e vitit 2022. Gjatë dekadës duke filluar nga viti 2010, më shumë se 2 miliardë njerëz u ekspozuan të paktën një ditë në vit ndaj ndotjes së pashëndetshme të ajrit nga tymi i zjarrit, sipas një studimi në revistën Nature. Kjo u rrit me 6.8% krahasuar me dekadën e mëparshme. Në Shtetet e Bashkuara, ndotja e ajrit nga zjarret tani 4,000 deri në 28,000 njerëz në vit, sipas Shoqatës Amerikane të Thoracic./M.K-dritare.net
