Muzeu në Vuno, që do kthejë arbëreshët në shtëpi!
E Martë 19 Gusht 2025, 10:10
Dritare.net
Në Vuno, mes kalldrëmeve dhe gurëve të vjetër që zbresin drejt Jonit, do të ngrihet muzeu i parë në Shqipëri i kushtuar historisë dhe kulturës së Arbëreshëve.
Sipas detajeve të bëra publike, kompleksi do të shndërrojë dy ndërtesat e ish-shkollës në një hapësirë muzeale bashkëkohore, e lidhur organikisht me Kishën e Shën Spiridhonit dhe Kishën e Shën Mihilit—të dyja monumente kulture kategoria I—duke krijuar një ansambël kulturor që i rikthen frymëmarrjen zemrës historike të Vunos. Parashikohen ndërhyrje restauruese, hapësira ekspozimi dhe mjedise për aktivitete edukative e dialog komunitar.
Çfarë do të sjellë ky muze?
1) Ruajtje e kujtesës kombëtare dhe rrëfim i plotë i migrimit arbëresh
Muzeu synon të dokumentojë largimin e valëve shqiptare drejt Italisë (shek. XV–XVII), rrugët, vendbanimet dhe mënyrën si u ruajt gjuha, riti bizantin, zakonet dhe veshjet ndër shekuj. Parashikohet fushatë terreni për mbledhje objektesh, dëshmish gojore, fotografish e materialesh nga komunitetet arbëreshe në Itali—një arkiv i gjallë që do të ndërtohet bashkë me vetë diasporën.
2) Qendër studimore dhe bashkëpunime ndërkufitare
Duke qenë se në Itali ekzistojnë institucione referenciale si muzetë arbëreshë në Civita e Piana degli Albanesi, Vuno mund të bëhet ura e bashkëpunimit shkencor: shkëmbime koleksionesh, programe kërkimore, seminare mbi dialektin arbërisht, muzikologji e etnografi. Kjo e sjell Vunon në hartën akademike të studimeve mbi Arbëreshët, një komunitet që ka ruajtur identitetin për mbi 500 vjet.
3) Edukim për brezat dhe rikthim i krenarisë lokale
Hapësirat edukative të planifikuara do të shërbejnë për shkolla, kampe vere, punëtori mbi kostumografinë, këngën polifonike, ikonografinë dhe gatimet tradicionale. Fëmijët e zonës do të kenë një laborator historie “në vendngjarje”, ku e shkuara shihet, preket dhe këndohet, jo thjesht lexohet.
4) Ringjallje e qendrës historike përmes restaurimit
Projekti lidh dy ndërtesat e ish-shkollës me sheshet me kalldrëm dhe me dy kishat. Restaurimi dhe menaxhimi i përbashkët krijon një itinerar “nga klasa te kisha”, ku vizitori shëtit një ansambël të plotë kulturor—një muze i hapur i peizazhit dhe arkitekturës së Bregut.
5) Shtysë ekonomike për turizmin kulturor
Vuno, i njohur për bukurinë natyrore dhe arkitekturën prej guri, fiton një arsye të re për t’u vizituar jashtë sezonit të plazheve. Muzeu pritet të zgjerojë kalendarin turistik me guida tematike, festivale arbëreshe, koncerte kishtare, tregje zejesh dhe itinerare nëpër fshatrat e Bregut—një turizëm që sjell netëqëndrime, punë lokale dhe të ardhura të reja.
6) Diplomaci kulturore me diasporën
Duke qenë projekt i shpallur edhe në nivel qendror, muzeu bëhet pikë referimi për ditët e Arbëreshëve, takimet e diasporës dhe nisma të përbashkëta Shqipëri–Itali. Kjo forcon urat kulturore e ekonomike me komunat arbëreshe dhe i jep Shqipërisë një “shtëpi pritjeje” për bijtë e saj të largët.
Pse pikërisht Vuno?
Sepse shumë familje të zonës së Bregut kanë degëzim shekullor në komunitetet arbëreshe. Vuno është një kulisë ideale: arkitekturë guri, rrugica me kalldrëm, kisha monumente kulture dhe një peizazh që i flet historisë. Muzeu nuk do të jetë thjesht një godinë, por një rrjet hapësirash që i lidhin ndërtesat, sheshet dhe kishat në një përvojë të vetme vizitore.
Muzeu i Arbëreshëve në Vuno është një investim në kujtesë dhe në të ardhme: do të ruajë historinë, do të arsimojë fëmijët, do të sjellë vizitorë të rinj, do të gjenerojë ekonomi vendore dhe do të forcojë lidhjet me diasporën arbëreshe. Nëse Shqipërisë i mungonte një “shtëpi” zyrtare e Arbëreshëve, Vuno është gati ta bëjë atë shtëpi me dyert hapur./dritare.net
