Krishtërimi si fe është krijuar në shekullin e parë dhe pas gati katër shekujsh deri në ditët e sotme është bërë feja predominuese në botë. Katolikë, ortodoksë dhe protestantë, pavarësisht ndasive rituale, besojnë të gjithë te Zoti dhe Jezusi si bir i tij.
Në vitin 1054 ndodh ndarja e parë e madhe e kishës. Ndarja mes kristianëve të perëndimit dhe atyre të lindjes, e ndau krishtërimin në dy pjesë: në katolikë dhe ortodoksë.
Në shekullin e 16-të, katolicizmi u nda edhe një herë dhe lindi protestantizmi me pasojat e tij politike dhe revolucionare.
Diferencat mes këtyre tre shizmave janë disa. Katolikët njohin vetëm një kishë universale. Të gjitha kishat katolike, pavarësisht kontinentit apo shtetit, janë në komunikim mes tyre, ndajnë një fe, doktrinë dhe rite të përbashkëta dhe njohin Papën si lider të saj.
Kisha ortodokse, është e ndarë në kishën ortodokse gregoriane, kisha greko-ortodokse, kisha serbe, kisha rumune, kisha shqiptare, etj.
Ndërsa protestantët besojnë se vetëm Bibla është shfaqja e Zotit te njerëzimi. Nuk pranojnë rregullat e kishës katolike dhe Papën. Prej këtej ka ardhur edhe emri, si protestues kundër autoritetit të Papës, si dhe kundër ekzagjerimeve fetare, apo ikonave, pagëzimit të fëmijëve, etj, si rregulla të shpikura nga njerëzit dhe jo nga Zoti. Ata ndjekin vetëm Biblën.
Ndryshimet më themelore mes katolikëve dhe ortodoksëve, përveç formës së kryqit, janë edhe që në kishë katolikët rrinë ulur, ndërsa ortodoksët e kanë me detyrim në këmbë. Që këndej ka ardhur edhe emri ku nga greqishtja katho do të thotë ulur dhe ortho do të thotë drejt. Priftërinjtë katolikë e kanë të ndaluar të martohen ndërsa ata ortodoksë e kanë me detyrim martesën. Katolikët ndjekin kalendarin fetar gregorian ndërsa ortodoksët atë julian. Në martesë, katolikët nuk mund të ndahen ndërsa ortodoksia e pranon divorcin.
Katolikët dhe ortodoksët përdorin kalendarë të ndryshëm. 45 vjet para Krishtit u krijua kalendari julian i imponuar nga Jul Cezari që i dha edhe emrin e tij. Por ky kalendar nuk është i saktë për faktin se viti është më i gjatë 11 minuta dhe 14 sekonda krahasuar me vitin astronomik. Për këtë shkak në shekullin e 16-të, data 21 mars e vitit 325 u spostua 10 ditë përpara duke u bërë 11 mars.E pakënaqur nga ky ndryshim, kisha katolike në vitin 1582 aplikoi një kalendar rë ri që u quajt kalendari kalendari gregorian për nder të Papës Gregori XIII, duke e rikthyer datën aty ku ishte.
Që nga ajo kohë, nga përdorimi i kalendarëve të ndryshëm, pashka katolike dhe ajo ortodokse nuk përputhen dhe pashka katolike vjen një ose dy javë përpara asaj ortodokse dhe tre herë në 19 vjet përputhen.
Pashkët ortodokse, çfarë janë, kur festohen dhe traditat?
Festa, ashtu si ajo katolike, feston Ngjalljen e Krishtit, por në vend që të ndjekë kalendarin Gregorian, ajo i përmbahet kalendarit Julian. Këtë vit ato festohen në të njëjtën ditë, më 20 prill: është hera e parë në 11 vjet që dy datat përkojnë.
Në prill festohen edhe Pashkët ortodokse, të cilat edhe pse kremtojnë Ngjalljen e Krishtit njësoj si ajo katolike, ka tradita dhe liturgji të ndryshme. Pashkët ortodokse bazohen në kalendarin Julian. Në vitin 2025, si Pashkët e krishtera ashtu edhe ato ortodokse do të festohen në të njëjtën ditë, më 20 prill: është hera e parë në 11 vjet që këto dy data përkojnë.
Përgatitja
Ashtu si katolikët, Java e Shenjtë Ortodokse gjithashtu fillon me të Dielën e Palmave (të cilën ata e quajnë të Dielën e Shelgut). Para Pashkëve Ortodokse ka dy të diela agjërimi, të ndjekura nga një periudhë gjashtëjavore e Kreshmës. Ritet dhe ceremonitë e dy feve janë shumë të ngjashme, sepse për të dyja Pashkët është një periudhë reflektimi, lutjeje dhe takimi. Përgatitja për Pashkët Ortodokse fillon të Mërkurën e Madhe, për të kremtuar Pasionet me agjërim. Të enjten e Madhe kremtohet Darka e Fundit dhe përgatiten dhe ngjyrosen vezët tradicionale të Pashkëve në shtëpi. E Premtja e Madhe është e rezervuar për liturgjitë: në mëngjes lexohen Orët, në orët e hershme të pasdites "përshtatja e shenjtë" fillon të kujtojë vdekjen e Jezusit dhe Deponimin e tij. Të shtunën nisin festimet në tavolinë, ndërsa fëmijët dhe të moshuarit shkojnë në kishë për të bekuar kuliçët, pashkët dhe vezët. Në mesnatë qiriri ndizet dhe kryqi mbahet në procesion. Kur dëgjoni kambanat që bien në festë, duhet të përqafoheni tre herë. Më në fund fillon liturgjia e Pashkëve, e cila vazhdon deri në agim. Vendet ku festohen Pashkët Ortodokse janë disa: Qiproja, Bullgaria, Republika e Maqedonisë, Greqia, Libani, Rusia, Rumania dhe Ukraina.
Ndër zakonet më domethënëse të Pashkëve Ortodokse është ajo e dekorimit të vezëve të Pashkëve sikur të ishin vepra arti. Kur bëhet fjalë për vezët, çdo vend ka ngjyrat e veta: në Greqi, për shembull, vezët e ziera janë me ngjyrë të kuqe, ndërsa në Ukrainë të ashtuquajturat pysanky trajtohen me metodën batik, e cila konsiston në një lloj shtypjeje në dyllë. Jo vetëm vezët: gjatë Pashkëve Ortodokse, gatuhet paska, një ëmbëlsirë e bërë nga tvorog (djathë e freskët) në formën e një piramide të cunguar dhe kulich, një ëmbëlsirë tradicionale e bërë nga rrush të thatë, fruta të ëmbëlsuar dhe bajame të qëruara. Mbulohet me një lustër sheqeri dhe zakonisht aromatizohet me likere./K.C/dritare.net
