Sazani, ishulli që mbronte sovranitetin shqiptar! Historia që shtrihet në shekuj
E Diel 26 Tetor 2025, 12:12
Dritare.net
Në hyrje të Gjirit të Vlorës, aty ku takohen Adriatiku me Jonin, ngrihet një copëz toke që për dekada me radhë ishte e ndaluar për këdo. Ishulli Sazani, dikur baza më sekrete e Shqipërisë komuniste, sot mbetet një nyje strategjike për sigurinë kombëtare dhe aleancën e NATO-s.
“Pushtetet janë të lëkundshme, por atdheu është një”
Ish-ushtaraku Dionis Andoni, i cili ka shërbyer në ishull, kujton me emocion ditët kur Sazani ishte kufiri i hekurt i vendit.
“Shërbimi në Sazan nuk ishte vetëm detyrë ushtarake. Ishte akt patriotik. Kufijtë e Shqipërisë qëndronin të paprekshëm nga kushdo dhe cilido”, – tregon Andoni për Dritare TV.
Në atë kohë, ishulli ishte i rrethuar nga sekrete: tunele të nëndheshme, depo armatimesh dhe strehime për nënujore sovjetike të klasës “Whiskey”. Pothuajse çdo metër katror ishte i ndërtuar për mbrojtje, por i ndaluar për sy të huaj.
Sazani – kyç i Adriatikut
Pozicioni i Sazanit është unik: në hyrje të ngushticës së Otrantos, ku bashkohen ujërat e dy deteve. Kush e kontrollon atë, kontrollon hyrjen në Gjirin e Vlorës dhe rrugët strategjike të Mesdheut. Sot, edhe pse epoka e bunkerëve ka përfunduar, rëndësia e ishullit nuk është zbehur. Përkundrazi, Sazani mbetet një pikë kyçe për NATO-n dhe për sistemin e mbrojtjes detare të Shqipërisë.
“Në çdo strukturë moderne ushtarake, Sazani ruan rëndësinë e vet. Ai është nyja e sigurisë në Adriatik,” – shton Andoni.
Një histori që shtrihet përtej komunizmit
Sazani ka një të kaluar shumë më të hershme. Ai përmendet që në vitin 215 para Krishtit, si vendtakim midis forcave të Filipit V të Maqedonisë dhe ushtrisë romake. Në shekuj, ishulli ka kaluar në duar të ndryshme – romakë, bizantinë, venecianë, osmanë dhe italianë – derisa më 1947 iu rikthye përfundimisht Shqipërisë.
Gjatë Luftës së Parë Botërore, Sazani u përdor si bazë italiane, ndërsa gjatë Luftës së Dytë Botërore nga trupat gjermane. Historia e tij është e mbushur me pushtime, rikthime dhe mbijetesë.
Nga bunkerët tek natyra e rrallë
Pas viteve ’90, ishulli mbeti i braktisur për më shumë se dy dekada. Bunkerët u mbuluan nga bari, ndërsa ndërtesat e dikurshme të ushtrisë u kthyen në rrënoja.
Por Sazani nuk është vetëm histori lufte, ai është një thesar natyror. Ishulli është pjesë e Parkut Kombëtar Detar Karaburun–Sazan, një zonë e mbrojtur që ruan biodiversitet të pasur dhe rrënoja anijesh antike nënujore.
Në ujërat përreth gjenden relike nga periudha greke, romake dhe Lufta e Dytë Botërore, ndërsa në sipërfaqe jetojnë specie të rralla shpendësh migrues dhe reptilësh endemikë.
E ardhmja: mes NATO-s dhe turizmit elitar
Sot, qeveria shqiptare po shqyrton projekte zhvillimi që do ta hapin ishullin për turizëm. Një prej tyre parashikon ndërtimin e një resorti luksoz me investim rreth 1.4 miliardë euro, duke e shpallur Sazanin “zonë me interes strategjik”.
Në çdo rast, Sazani mbetet një pikë e artë për Shqipërinë — një vend ku historia, natyra dhe gjeopolitika takohen në mënyrë të veçantë.
Një simbol që bashkon të kaluarën me të ardhmen
“Pushtetet janë të lëkundshme, por Atdheu është një,” – mbyll Andoni./dritare.net
