Le t’i lëmë fëmijët të lirë të ngjiten, të vrapojnë, të rrëzohen!
E Diel 24 Gusht 2025, 14:02
Dritare.net
Henry Abbott- The Atlantic
Kohët e fundit, një lepurush filloi të shfaqej rregullisht në kopshtin tim. Çdo ditë kafshonte ndonjë bimë, por nuk qëndronte kurrë shumë gjatë. Pastaj hidhte ndonjë hap përpara, bënte sikur ikte dhe kthehej përsëri; eksploronte kufijtë e lëvizjes. Një ditë e pashë të nisej me një vrap të shpejtë, të ndalej papritur dhe të zhdukej mes gjetheve.
Ky është një instinkt i fortë si te kafshët, ashtu edhe te njerëzit: të përpiqen të kuptojnë se çfarë janë në gjendje të bëjnë. Nëse për disa javë nuk e shihnim më, do të mendonim se kishte vdekur. Pas disa javësh mungese, ai u shfaq sërish.
Kafshët sillen kështu sepse e dinë që fortësia e tyre fizike është jetike për të mbijetuar. Lëvizja e lirë u ndihmon të forcojnë muskujt, eshtrat, ekuilibrin, shkathtësinë. Nëse i lëmë të lirë, kalojnë nga një veprim në tjetrin, si një vajzë që ngjitet në një pemë, një djalë që përpiqet të bëjë një kërcim, një fëmijë që rrokulliset në bar.
Por shpesh fëmijët nuk bëjnë asgjë nga këto. Kjo varet nga mënyra se si është organizuar jeta jonë moderne. Fëmijët kanë gjithnjë e më pak hapësirë për të eksploruar. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, 81 për qind e adoleshentëve në botë nuk bëjnë aktivitet fizik të mjaftueshëm, dhe sedentarizmi është në rritje sidomos në vendet më të pasura. Shumë qytete amerikane, madje, nuk kanë as hapësira ku fëmijët mund të luajnë.
Në Shtetet e Bashkuara, shumë prindër i ndalojnë lojërat e gjalla nga frika se fëmijët mund të dëmtohen, ose sepse rregullat shoqërore kërkojnë që ata të sillen qetë. Kështu, shpesh përfundojnë të ulur, pa lëvizur, përballë një ekrani. Ky impuls për qetësi rrezikon të krijojë idenë se jeta sedentare është më e mirë, pikërisht në një moshë kur lëvizja është jetike.
Shkenca paralajmëron se ky kufizim i hershëm mund të ketë pasoja serioze. Një studim i botuar në The Lancet mbi depresionin e të rinjve tregon se mungesa e aktivitetit fizik në adoleshencë ka pasoja të rënda edhe në moshën e rritur. Kush lëviz shumë që i vogël, ka më pak gjasa të vuajë nga depresioni dhe sëmundjet kronike në të ardhmen. Lëvizja e hershme ushtron trurin, forcon trupin dhe i ndihmon fëmijët të përballen me botën. Nëse ua mohojmë këtë, ata humbasin një potencial që nuk e fitojnë më kurrë.
Të luash si kafshët
Mjeku Marcus Elliott, specialist i parandalimit të dëmtimeve, thotë: “Të mendosh se çdo fëmijë mund të rritet pa u dëmtuar kurrë është një iluzion: nëse nuk dëmtohet asnjëherë, nuk do të zhvillojë aftësinë për t’u ngritur përsëri.”
Elliott drejton një laborator në Kaliforni ku studiohen lëvizjet e trupit. Ai ka zbuluar se fëmijët më të shëndetshëm nuk janë ata që vrapojnë më shpejt, por ata që dinë të ndryshojnë drejtim, të bien e të ngrihen sërish. Prandaj, sipas tij, fëmijët duhet të lëvizin si kafshët: të përballen me sfida të ndryshme, të ngjiten, të rrëzohen, të provojnë. Vetëm kështu fitojnë shkathtësi motorike që i mbron më shumë se çdo ushtrim i përsëritur.
Kur fëmijët rrëzohen, ata mësojnë. Një vajzë që bie nga biçikleta, kur ngrihet, ka zhvilluar koordinim më të madh. Një djalë që tenton të hidhet mbi një top dhe dështon, mëson të kontrollojë energjinë. Është pikërisht kjo lëvizje e lirë që i bën më të fortë dhe më të mbrojtur nga dëmtimet serioze në të ardhmen.
Shkencëtarët e Harvardit theksojnë se truri i fëmijëve është i pajisur për çdo eventualitet, por nëse nuk përdoret, humb lidhjet nervore të nevojshme për të mësuar aftësi të reja. Fëmijëria është koha kur truri është më plastik, më i hapur për të mësuar piano, not, ekuilibër mbi litar. Nëse fëmijët nuk i japin trurit ushqim përmes lojës dhe lëvizjes, humbin mundësi që nuk i fitojnë më kurrë.
Të lëmë fëmijët të ngjiten, të vrapojnë, të rrëzohen, të provojnë. Jo vetëm që kjo i bën më të shëndetshëm dhe më të fortë, por u jep edhe një mbrojtje kundër depresionit dhe sëmundjeve të rënda të së ardhmes.
Eric Leidersdorf, studiues i lëvizjes, thotë: “Duhet t’u japim fëmijëve mundësinë të zbulojnë botën. Kur më pyesin se sa herë duhet të luajnë jashtë, unë përgjigjem: dy herë në ditë. Shpresoj që duke eksploruar botën, ata të eksplorojnë edhe veten.”. Përkthyer dhe përmbledhur me IA/ Dritare.net
