Formula 5% që NATO u kërkon qeverive, nga do vijnë paratë dhe si do shpenzohen!
E Mërkurë 25 Qershor 2025, 15:03
Dritare.net
Ata ranë dakord që anëtarët e NATO-s duhet të shpenzojnë 5% të prodhimit të tyre ekonomik - ose Produktit të Brendshëm Bruto (PBB) - për mbrojtjen thelbësore dhe investime më të gjera në mbrojtje dhe siguri. Kjo është një rritje e konsiderueshme nga objektivi aktual prej 2%, i cili u miratua në një samit të aleancës në Uells në vitin 2014. Por objektivi i ri do të matet ndryshe. Anëtarët e NATO-s pritet të shpenzojnë 3.5% të PBB-së së tyre për mbrojtjen thelbësore, siç janë trupat dhe armët, apo artikujt që aktualisht mbulohen nga objektivi i vjetër prej 2%. Ata gjithashtu pritet të shpenzojnë 1.5% të PBB-së për investime më të gjera në mbrojtje dhe siguri - siç është përshtatja e rrugëve, urave dhe porteve për përdorim nga automjetet ushtarake, si dhe për sigurinë kibernetike dhe mbrojtjen e tubacioneve në fushën e energjisë.
Sa kapërcim i madh do të jetë ky për vendet e NATO-s?
Shumë i madh për shumë prej tyre. Njëzet e dy nga 32 vendet anëtare të NATO-s shpenzuan 2% të PBB-së ose më shumë për mbrojtje vitin e kaluar. Në tërësi, anëtarët e aleancës shpenzuan 2.61% të PBB-së së NATO-s për mbrojtje vitin e kaluar, sipas një vlerësimi të NATO-s. Por ky numër maskon dallime të mëdha në shpenzime midis anëtarëve. Polonia, për shembull, shpenzoi më shumë se 4% të PBB-së së saj për mbrojtje, duke e bërë atë shpenzuesin më të madh. Në anën tjetër të spektrit, Spanja shpenzoi më pak se 1.3%.
Kur pritet që vendet të arrijnë objektivin?
Pritet që ato ta përmbushin objektivin deri në vitin 2035. Objektivat gjithashtu mund të përshtaten kur të rishikohen në vitin 2029.
Për sa më shumë para bëhet fjalë?
Është e vështirë të thuhet saktësisht se sa para shtesë do të duhet të shpenzojnë anëtarët e NATO-s, jo vetëm sepse kjo do të varet nga madhësia e ekonomive të tyre për vitet në vijim. Gjithashtu, NATO aktualisht nuk i mat shpenzimet për kategorinë e re më të gjerë të investimeve në mbrojtje dhe siguri - kështu që nuk ka një matje bazë për t'u bazuar. Megjithatë vendet e NATO-s shpenzuan mbi 1.3 trilion dollarë për mbrojtjen thelbësore në vitin 2024, nga rreth një trilion një dekadë më parë me çmime konstante të vitit 2021. Nëse shtetet e NATO-s do të kishin shpenzuar të gjitha 3.5% të PBB-së për mbrojtje vitin e kaluar, kjo do të kishte arritur në rreth 1.75 trilion dollarë. Pra, arritja e objektivave të rinj përfundimisht mund të nënkuptojë shpenzimin e qindra miliarda dollarëve më shumë në vit, krahasuar me shpenzimet aktuale.
Pse vendet e NATO-s po i rrisin shpenzimet tani?
Lufta e vazhdueshme e Rusisë në Ukrainë, shqetësimet për një kërcënim të mundshëm në të ardhmen nga Rusia dhe presioni i SHBA-së kanë bërë që shumë kryeqytete evropiane të rrisin investimet në mbrojtje dhe të planifikojnë t'i rrisin ato edhe më tej gjatë viteve të ardhshme. "Rusia mund të jetë gati të përdorë forcën ushtarake kundër NATO-s brenda pesë vjetësh", tha Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte më parë këtë muaj. Evropa po përgatitet gjithashtu për mundësinë që SHBA-të nën Presidentin Donald Trump të vendosin të tërheqin disa nga trupat dhe kapacitetet e tyre nga Evropa. "Amerika nuk mund të jetë kudo gjatë gjithë kohës, dhe as nuk duhet të jetë", tha Sekretari i Mbrojtjes i SHBA-së Pete Hegseth më parë këtë muaj.
NATO këtë muaj ra dakord për objektiva të reja aftësish për anëtarët e saj - llojet e trupave, njësive ushtarake, armëve dhe pajisjeve që NATO thotë se duhet të kenë për të mbrojtur veten dhe aleancën. Këto objektiva janë të klasifikuara, por Rutte tha pasi u miratuan, se aleanca duhej të investonte më shumë në fusha, përfshirë "mbrojtjen ajrore, avionët luftarakë, tanket, dronët, personelin, logjistikën dhe shumë më tepër".
A janë të gjithë dakord?
Praktikisht jo. Kryeministri spanjoll Pedro Sanchez thotë se vendi i tij mund të përmbushë objektivat e tij të aftësive ushtarake duke shpenzuar vetëm 2.1% të PBB-së. Qeveria e tij e miratoi draft-deklaratën e samitit me objektivin e ri të shpenzimeve, por e bëri të qartë se nuk ka ndërmend të shpenzojë kaq shumë. Zyrtarët e NATO-s thonë se Sanchez nuk ka të drejtë të mos e bëjë këtë - shpenzimet e Spanjës do të monitorohen dhe nëse nuk po investon mjaftueshëm për të përmbushur objektivat ushtarake, do të duhet të përmirësohet. Disa vende që kanë nënshkruar objektivat mund të mos i përmbushin ato, sipas disa diplomatëve dhe analistëve. Por publikisht, ato kanë këmbëngulur se janë të përkushtuara.
Ku do gjenden paratë?
Çdo vend i NATO-s do të vendosë vetë se ku do të gjejë paratë për të investuar më shumë në mbrojtje dhe si t'i ndajë ato. BE ka ndërmarrë hapa për ta bërë më të lehtë për kryeqytetet që të shpenzojnë për mbrojtje. BE-ja po u lejon anëtarëve të rrisin shpenzimet e mbrojtjes me 1.5% të PBB-së çdo vit për katër vjet pa asnjë masë disiplinore që normalisht do të hynte në fuqi sapo një deficit kombëtar të jetë mbi 3% të PBB-së. Ministrat e BE-së muajin e kaluar miratuan gjithashtu krijimin e një fondi armësh prej 150 miliardë eurosh duke përdorur huamarrjen e përbashkët të BE-së për t'u dhënë kredi vendeve evropiane për projekte të përbashkëta mbrojtëse. Disa vende evropiane po shtyjnë për huamarrje të përbashkët të BE-së për të financuar grante në vend të kredive për shpenzimet e mbrojtjes. Por ato kanë hasur rezistencë nga vendet konservatore fiskale, përfshirë Gjermaninë dhe Holandën./Reuters
