“Shi me baltë” – marrëdhënie simbiotike poezi-pikturë
E Shtunë 14 Dhjetor 2024, 12:12
Dritare.net
Nga Minella Aleksi
Vëllim poetik që tërhoqi vëmendje në ambientin kulturor të Tiranës. Autori vuri në dukje se poezitë në libër janë “përjetime reale”, përmes të cilave ka shprehur ndjenja që nuk mund t’i shprehte në një formë tjetër arti të shkruar. Poetë dhe studiues të poezisë thonë se një poezi është një deklaratë me fjalë për një përvojë njerëzore. Nëpërmjet informacionit shqisor nga këto përjetime, imagjinata e poetit të goditur emocionalisht eksploron tema komplekse si dashuria, humbja, bukuria, dilemat njerëzore, gjendja degraduese njerëzore, etj., dhe krijon atë që quhet e vërteta subjektive e poetit. Kjo e vërtetë përcillet te lexuesi përmes metaforave, ku një vëmendje e veçantë i kushtohet ngarkesës emocionale të gjuhës. Struktura e vëllimit në katër “dosje përjetimesh të autorit” e ndihmon lexuesin të kuptojë sesi është filtruar dhe transformuar përvoja reale përmes këndvështrimit dhe thjerrëzës krijuese të poetit në të “vërtetën subjektive” të tij.
Duke lexuar poezinë “Atdheu”, përjetimi imagjinativ më solli në vëmendje imazhe që i kisha parë dhe përjetuar në forma të tjera, sikur të isha familjarizuar me to. Besoj se duhet të jesh shumë i lidhur me atdheun për të arritur që përjetime tronditëse ndjenjash t’i transformosh emocionalisht në krijesa artistike si poezi, por edhe si pikturë, skulpturë, muzikë, etj.
. Poetë dhe studiues të poezisë thonë se një poezi është një deklaratë me fjalë për një përvojë njerëzore. Nëpërmjet informacionit shqisor nga këto përjetime, imagjinata e poetit të goditur emocionalisht eksploron tema komplekse si dashuria, humbja, bukuria, dilemat njerëzore, gjendja degraduese njerëzore, etj., dhe krijon atë që quhet e vërteta subjektive e poetit. Kjo e vërtetë përcillet te lexuesi përmes metaforave, ku një vëmendje e veçantë i kushtohet ngarkesës emocionale të gjuhës. Struktura e vëllimit në katër “dosje përjetimesh të autorit” e ndihmon lexuesin të kuptojë sesi është filtruar dhe transformuar përvoja reale përmes këndvështrimit dhe thjerrëzës krijuese të poetit në të “vërtetën subjektive” të tij.
Duke lexuar poezinë “Atdheu”, përjetimi imagjinativ më solli në vëmendje imazhe që i kisha parë dhe përjetuar në forma të tjera, sikur të isha familjarizuar me to. Besoj se duhet të jesh shumë i lidhur me atdheun për të arritur që përjetime tronditëse ndjenjash t’i transformosh emocionalisht në krijesa artistike si poezi, por edhe si pikturë, skulpturë, muzikë, etj.
Nën efektin emocional të poezisë “Atdheu”, imagjinata projektoi imazhin e gjallë të pikturës së Edison Gjergos “Epika e yjeve të mëngjesit”. Piktura më fliste me të njëjtën atmosferë emocionale si në poezi. Kushedi sa të vërteta të dhimbshme i kishin rënë mbi kurriz atdheut, që të përjetuara tronditshëm nga piktori, imagjinata ia kishte transformuar në imazhe piktoreske në “fabrikën e tij të ngjyrave”. Piktura më përcillte emocione të thella për gjendjen njerëzore, dramat e luftës, dilemat, brengat, pendimet, humbjet, braktisjet dhe brerjet e ndërgjegjes të partizanëve përpara agimit dhe udhëkryqeve të perspektivës.
Në historinë e poezisë shqipe ka shembuj të poetëve të njohur shqiptarë, ku poezia, për shkak se shpesh përdor imazhe, simbole dhe gjuhë të pasur shqisore, është veçanërisht e përshtatshme për këtë marrëdhënie simbiotike me pikturën. E rilexova “Atdheun” dhe më goditi fuqishëm gjuha figurative, simbolizmi, aliteracionet dhe metaforat, që më lëvizën imagjinatën përmes thjerrëzave të pikturës. Një studiuese e kishte quajtur këtë lloj poezie “Ligjërata e së vërtetës”. Intuitivisht, poezinë “Atdheu” e quajta “Poezia e imazheve të vërteta”. Imazhi i shtoi thellësinë dhe pasuroi narrativën poetike, duke e bërë atë më interesante dhe të paharrueshme.
Në vazhdim të leximit të vëllimit, poezi të tjera si “Marsh nëntokë, Vdekja e minatorit, Somnambul, Nata e parë” spikasin për mënyrën sesi poeti Minella Aleksi vizaton portrete të jetës së vështirë të minatorëve. Përshkrimet e vetmisë, varfërisë, halleve familjare dhe ftohtësisë së nëntokës, të përcjella përmes një gjuhe të thjeshtë, por të fuqishme, të kujtojnë pikturën “Patatengrënësit” të Van Gogh-ut. Këto poezi ngjallin ndjenjë trishtimi dhe solidariteti për këta individë që i japin shoqërisë vlera të çmuara, por jetojnë një jetë të vështirë e plot privacione.
Në poezinë “Nëna dhe zogjtë”, autori ka ngritur një monument shpirtëror për dashurinë e nënës ndaj fëmijës. Përshkrimi i nënës që ruan vargun e rrushit për djalin është një detaj poetik i veçantë, që krijon një imazh të fuqishëm dhe prekës. Kjo poezi është një shembull tjetër i mënyrës sesi autori shfrytëzon simbolikën dhe gjuhën figurative për të ndërtuar një ndjesi të thellë emocionale.
Teksti përfundon me një analizë të rëndësisë së imazhit dhe simbiozës poezi-pikturë në artin e Aleksit. Ai përmend lidhjet midis poezisë së Aleksit dhe pikturave të ndryshme, duke nxjerrë në pah aftësinë e poezisë për të krijuar imazhe të fuqishme që rezonojnë emocionalisht me lexuesin. Përmes vargjeve të tij, autori eksploron përjetime komplekse dhe i shndërron ato në përvojë artistike, duke e ftuar lexuesin të përjetojë botën përmes një perspektive të re dhe të thellë.
Në këtë mënyrë, “Shi me baltë” mund të rilexohet me të njëjtën pasion dhe intensitet si një vepër e mirë prozaike, për shkak të marrëdhënies simbiotike mes ndjenjës dhe imazhit artistik që ai ndërton mjeshtërisht./gazetatema
