National Geographic: Po kërkon adrenalinë? Provo malet e egra të Shqipërisë
E Shtunë 6 Dhjetor 2025, 13:01
Dritare.net
Certified mountain guides provide a safe and expert-led adventure for visitors. Photograph by Tristan Kennedy
Nga Tristan Kennedy, National Geographic
Disa thonë se vetë djalli ka krijuar Malet e Përgjakshme, të njohura edhe si Alpet shqiptare, të cilat formojnë një mur të egër që shtrihet mbi Kosovë dhe Mal të Zi. Por këto bukuri shqiptare ofrojnë terren të egër për skiatorët më të guximshëm që preferojnë heli-skijimin (Heli-skiing është një formë e skijimit ose snowboarding-ut jashtë pistave të shënuara, ku skitari arrin majën e malit me helikopter, në vend të teleferikut).
Të hedhur nga një helikopter në një majë mali të mbuluar me dëborë, 2.200 metra mbi nivelin e detit.
“Nuk mund të jem i sigurt çfarë ka poshtë, kështu që nuk do të ulem,” thotë piloti ynë, Detlef Gensel, përmes radios ndërsa afrohemi.
Në vend të kësaj, ai thotë se do të qëndrojë në ajër, ndërsa do të lejojë vetëm skajet e helikopterit të prekin dëborën, me motorin të ndezur. Duhet të lëvizim shpejt.
Duke u lëvizur nga vendet tona, zbresim ato pak centimetra që na ndajnë nga dëbora dhe përfundojmë në një pozicion të ulur, duke mbrojtur fytyrat me syze dhe duart me doreza.
Udhëzuesit nxjerrin skitë, snowbordet, shtangat dhe pajisjet e sigurisë nga një kosh metalik i lidhur në anën e helikopterit. Dhe pastaj, me një shenjë Detlef ngrihet, lëviz mbrapa dhe largohet. Helikopteri kthehet 180 gradë, ulet përpara dhe zhduket poshtë luginës, duke na lënë krejtësisht vetëm.
Jemi në një majë që s’ka emër, në një nga rajonet më të largëta të Europës: Malet e Përgjakshme (aka Alpet Shqiptare), që ndajnë kufirin mes Shqipërisë, Kosovës dhe Malit të Zi, shkruan dritare.net.
Origjina e emrit – Bjeshkët e Nemuna në shqip; ‘Prokletije’ në gjuhën malazeze është e diskutueshme. Disa thonë se është për shkak se vetë Djalli i ka krijuar këto male; të tjerë besojnë se rrjedh nga një mallkim i vendosur nga ushtarë sllavë që humbën shokët në male. Cilado qoftë e vërteta, këto male janë jashtëzakonisht të paarritshëm. Ujq dhe arinj rrinë të lirë këtu, duke u shfaqur ndonjëherë në vendbanimet e izoluara në lugina, shkruan dritare.net. Turistët janë të rrallë, edhe gjatë verës, ndërsa gjatë dimrit, me shumë kalime të bllokuara nga dëbora, s’ka asnjë vizitor. Megjithatë, terreni këtu është ideal për skijimin në natyrë, ajo që duam ne.
Jemi duke qëndruar në Luginën e Valbonës, në Parkun Kombëtar me të njëjtin emër, në anën shqiptare të vargut, ku majat e ashpra më kujtojnë Dolomitet italiane. Kemi akses në 1,500 kilometra katrorë hapësirë alpine, luginë të thepisur dhe pemë të shpërndara.
Rruga jonë e parë, është “një nxjemje” prej 500 metrash vertikalë përmes dëborës së freskët. Nuk ka infrastrukturë në këtë pjesë të Maleve të Përgjakshme. Kjo e bën ideal për heli-skijim.
“Zona është me të vërtetë e jashtëzakonshme, do ta shihni, ka gjithçka,” tha Seb Fleiss, bashkëthemelues i Heliski Albania, gjatë përmbledhjes së sigurisë mbrëmë para fluturimit të parë.
“Është kaq e madhe, sa jemi ende duke eksploruar.” Seb, një ish-skiator profesionist nga Kroacia, njeh anët malazeze dhe kosovare të Maleve të Përgjakshme nga ditët e tij në garat ish-Jugosllave. Por në 2017 kur u punësua si koordinues lokal për një kompani filmesh amerikane të skijimit, nisi të zbulojë Luginën e Valbonës. Pas gjashtë javësh eksplorimesh me katër skiatorë profesionistë, dy helikopterë dhe karburant të mjaftueshëm, Seb kontaktoi Viktor Vlashin, pronarin shqiptar të kompanisë lokale të helikopterëve. I thashë: Duhet ta komercializojmë këtë vend, sepse është fantastik.’”
Bëjmë ski mbi dëborë midis zonave të uljes. Detlef, që ka fluturuar për Viktor Vlashin për më shumë se një dekadë, na tregon disa nga linjat që skijuesit profesionistë kanë zgjedhur në 2017. Njëra, veçanërisht, ‘Linja e Fabi’, nga skiatori i terreneve të lira austriaku Fabian Lentsch, përfshin një seri rrëshqitjesh të rrezikshme poshtë një kure të pjerrët. Nëse nuk do të kishim parë materialin filmik në laptopin e Seb-it mbrëmë, do të ishte e vështirë të besoje se dikush mund ta shijonte atë dhe të mbijetonte, shkruan dritare.net.
Ne nuk provojmë asgjë aq ekstreme gjatë udhëtimit tonë. Por është e pamundur të mos ndihesh si profesionist ndërsa rrëshqasim në faqet e virgjëra të dëborës së freskët. Ky është një nga asetet më të mëdha të Heliski Albania — dhe një nga arsyet që tërhoqi Seb dhe miqtë e tij në Valbonë. “Kur erdhëm për herë të parë, po binte shumë dëborë,” thotë ai. Pika më e lartë e parkut kombëtar, Mali i Jezercës, është vetëm 2,694m mbi nivelin e detit. Por afërsia me Adriatikun, ku stuhitë dimërore thithin lagështi, do të thotë se Malet e Përgjakshme “mund të marrin deri në 15 metra dëborë në një sezon të mirë,” thotë Seb. Kjo është e njëjtë me Niseko-n në Japoni.
Bunkerët dhe zbritjet verbëruese
Kjo risi në një vend kaq të egër si Valbona nuk ishte e lehtë. Si shumica e vizitorëve, unë fluturova drejt Prishtinës në Kosovë dhe pastaj udhëtova rreth tre orë me makinë për të kaluar kufirin, gjë që i dha Seb-it plot kohë të më fliste për historinë e trazuar të kësaj zone.
“Ne mendonim se nuk kishim shumë liri duke u rritur në Jugosllavinë komuniste, por këtu në Shqipëri ishte një nivel krejt tjetër,” vuri në dukje ai.
Vendit pothuajse iu ndërpre çdo lidhje me botën e jashtme nga viti 1945 deri më 1991, nën diktaturën e Enver Hoxhës. Ai ushqeu një mentalitet paranojak rreth rrethimit dhe sulmit të mundshëm nga armiqtë.
Dëshmitë e kësaj paranoje ishin të dukshme nga dritarja e makinës sonë, përmes bunkerëve të rrënuar prej betoni të shpërndarë kudo në peizazh — në disa vende, madje kishte nga një çdo kilometër. Sipas Seb-it, mbi 175,000 bunkerë u ndërtuan në të gjithë Shqipërinë për t’u mbrojtur nga një pushtim imagjinar që nuk ndodhi kurrë.
Regjimi u rrëzua në vitin 1991 dhe ekonomia shqiptare u shemb bashkë me të. Vendi mezi i shpëtoi një lufte civile si ajo që shkatërroi Jugosllavinë fqinje, por njerëzit vuajtën shumë — sidomos në rrethin e Tropojës, rreth Luginës së Valbonës, ku konfliktet nga Kosova depërtuan përtej kufirit.
Megjithatë, shohim edhe shenja inkurajuese të rimëkëmbjes së fundit të rajonit. Në rrugët e Bajram Currit, qyteti më i madh i Tropojës, ka shumë makina të reja, shumica SUV të mëdha me targa britanike. Kur dikush bën shaka se mund të jenë të vjedhura, Onur Decani, menaxheri i logjistikës i Heliski Albania, e korrigjon butësisht, duke thënë se ka më shumë gjasa që të jenë sjellë nga diaspora, e cila po zgjedh gjithnjë e më shumë të kthehet, shkruan dritare.net.
Hoteli Margjeka, i cili shërben si bazë e operacioneve të kompanisë, është një nga disa strukturat që janë hapur në Luginën e Valbonës gjatë dekadës së fundit.
“Kur u hapëm në vitin 2012, ishim vetëm ne dhe edhe dy të tjerë,” shpjegon Janet Margjeka, kryefamiljarja e familjes sipërmarrëse lokale që drejton hotelin me 19 dhoma. “Tani ka shumë të tjerë dhe ne shtuam një kat të ri me dhoma shtesë në vitin 2015.” Që nga viti 2019, kur Heliski solli mysafirët e parë, ata kanë mundur të qëndrojnë të hapur edhe gjatë dimrit.
Atmosfera në hotel është e ngrohtë dhe mikpritëse, me fëmijët e Margjekës që hyjnë e dalin, herë pas here duke praktikuar anglishten me ne. Ndërkohë, stafi i saj shërben vazhdimisht ushqim të shijshëm vendas, përfshirë salcë me speca të kuq të pjekur, shumë e përhapur në Ballkan dhe flija, një gatim tipik i veriut të Shqipërisë, i përbërë nga shtresa petash dhe kos të thartë.
Një mbrëmje, para darkës, ecim poshtë rrugës për të pirë diçka në Valbona Resort & Spa, hotelin më të ri në luginë. I hapur në vitin 2024, ai është një nga disa hotelet që janë ndërtuar këtu vetëm gjatë vitit të fundit. Ndërtesa tetëkatëshe me fasadë prej xhami ofron një alternativë më luksoze ndaj Margjekës dhe është një dëshmi e prekshme se si turizmi po ndihmon në transformimin e fatit të Valbonës.
“Është fantastike, do të donim më shumë skijues dhe vizitorë në dimër,” shpjegon menaxheri, Ervin Ponari.
Fusha të pafundme dëbore
Guidat malore Paul Swail, John McCune dhe Will Sim janë profesionistë të vërtetë dhe shoqëri e shkëlqyer. Është sezoni i tyre i parë në Shqipëri me Seb-in, por janë jashtëzakonisht të entuziazmuar për potencialin e zonës.
“Terreni këtu është i jashtëzakonshëm dhe Seb-i ka një ekip shumë solid,” thotë Paul. “Fjalë për fjalë, në rastin e Ante-s.”
Ante Pasalic, menaxheri ndërlidhës i operacioneve të helikopterit, mbush çdo dhomë ku hyn — si me trupin e tij 2 metra ashtu edhe me ngrohtësinë e personalitetit të tij. Megjithëse çdo anëtar i ekipit luan rolin e vet, njeriu kryesor i Heliski Albania është pa dyshim Detlef Gensel.
Nëse pilotimi i një helikopteri është pak a shumë si të jesh baterist — ku çdo gjymtyrë lëviz në mënyrë të pavarur, por në perfekt sinkronizim — atëherë të shohësh Detlefin duke fluturuar është si të jesh pranë skenës me të ndjerin, të madhin Charlie Watts. Ai i ka të gjitha aftësitë e një muzikanti mjeshtër xhazi, por nuk është kurrë i tepruar — kontrollon ritmin dhe fuqinë e rotorëve me lëvizje të përmbajtura dhe gjithmonë mbetet i qetë në radio. I trajnuar në Gjermaninë e tij të lindjes, ku edhe mësoi të skijonte, ai është, pa diskutim, piloti më i mirë i heli-skijimit me të cilin kam pasur kënaqësinë të fluturoj ndonjëherë.
Pas reshjeve të mëdha të dëborës që na mbajtën të bllokuar në bazë për disa ditë, ne vendosim alarmet për orën 6 të mëngjesit ditën kur pritej të hapej moti. Zgjohemi dhe shohim se retë ende qëndrojnë. Fluturimi duket i pamundur. Por kur droni ynë i kamerës depërton përmes shtresës së ulët të reve dhe na tregon qiellin e pastër lart, Detlef del me një plan.
Sapo ngrihemi, fluturojmë ulët mbi pemët e dyshemesë së luginës, derisa arrijmë në Bajram Curri. Aty, ashtu siç kishte parashikuar ai, qielli është i kthjellët dhe ne ngjitemi drejt një dielli të mrekullueshëm.
Mëngjesi kalon tepër shpejt, mes britmave të gëzimit ndërsa ngremë re dëbore të butë sa herë që ngulim tehët e skive në të.
“Shumë nga këto ende nuk janë skijuar kurrë,” thotë Detlef, ndërsa fluturojmë drejt pikës tjetër të zbritjes. “Jo vetëm këtë sezon, por kurrë, fare.”
Zbritja jonë e fundit na çon poshtë shpatullave të buta të një maje në anën jugore të Luginës së Valbonës. Nga këtu lart, retë e ulëta që na kishin bezdisur në mëngjes duken të bukura — një det shkumor, si kapuçino, që mbulon luginën poshtë. Diku nën të ndodhet Hoteli Margjeka, pjesa tjetër e ekipit dhe bota reale. Por këtu lart edhe një herë jemi krejtësisht vetëm.
Përpara nesh shtrihet një fushë dëbore e paprekur. Dhe në fund, mbi një shkëmb të vogël, silueta e kuqe e ndezur e helikopterit të Detlefit, që po na pret për të na çuar në shtëpi.
Si ta realizoni
Heliski Albania ofron paketa njëjavore për grupe prej katër personash, nga 9,400 € (8,186 £) për person, që përfshijnë:
katër orë fluturime me helikopter
deri në gjashtë ditë skijimi me guida IFMGA
shtatë netë akomodim me ushqim të plotë
pajisje sigurie kundër ortekëve
Deri në tre grupe mund të alternohen në fluturime dhe zbritje, duke minimizuar kohën e pritjes dhe koston./L.F-dritare.net
