Pse po rriten rastet e kancerit të tiroides në mbarë botën?
E Shtunë 15 Nëntor 2025, 15:03
Dritare.net
Kanceri i tiroides është një nga sëmundjet onkologjike që po shënon rritjen më të shpejtë globale – një fenomen që ka habitur dhe shqetësuar komunitetin shkencor. Ndërsa shumica e formave të kancerit po bien ose stabilizohen falë avancimeve mjekësore, rastet e kancerit të tiroides vazhdojnë të rriten në vende të ndryshme të botës. Por pse po ndodh kjo?
Një rritje e vazhdueshme që prej viteve ’80
Të dhënat epidemiologjike tregojnë se në SHBA rastet e kancerit të tiroides janë më shumë se trefishuar gjatë dekadave të fundit. Rritje të ngjashme janë raportuar në Europë, Azi dhe madje edhe në vendet me sisteme shëndetësore të dobëta. Ky trend global ka bërë që shkencëtarët të kërkojnë shkaqet e mundshme që qëndrojnë pas fenomenit.
1. Rritja e diagnostikimit – një faktor kryesor, por jo i vetmi
Një nga shpjegimet kryesore është zbuluar më shumë se sa është krijuar.
Në vitet ’80 dhe ’90, përdorimi i ultratingullit dhe biopsisë me gjilpërë të hollë u bë shumë më i përhapur. Këto teknika lejuan mjekët të identifikonin tumorë shumë të vegjël të tiroides që më parë do të kalonin pa u vënë re. Si rezultat, rastet e kancerit të tiroides u rritën në mënyrë dramatike, ndërsa niveli i vdekshmërisë mbeti pothuajse i pandryshuar – një tregues i qartë i diagnostikimit të tepërt.
Shembulli i Koresë së Jugut është ilustrues: kur vendi nisi një program kombëtar të depistimit të tiroides, rastet u rritën në mënyrë ekstreme; kur programi u ndal, numrat ranë sërish.
Megjithatë, diagnostikimi i tepërt nuk e shpjegon plotësisht rritjen globale, sepse edhe vendet ku depistimi është minimal po shënojnë rritje të ngjashme.
2. Tumorët agresivë po shtohen – një sinjal alarmi
Nëse diagnostikimi i tepërt do të ishte i vetmi faktor, pritej që vetëm tumorët shumë të vegjël të shtoheshin. Por studimet tregojnë se:
po zbulohet më shumë kancer metastatik,
po rritet numri i rasteve me tumorë të mëdhenj dhe agresivë,
vdekshmëria në disa vende po ngrihet lehtë.
Kjo sugjeron se rritja është e vërtetë – dhe jo thjesht pasojë e teknologjisë së diagnostikimit.
3. Rrezatimi mjekësor – një faktor në rritje
Nuk ka patur incidente të mëdha bërthamore të ngjashme me Çernobilin që do të justifikonin rritje globale. Megjithatë, një burim tjetër po shihet me shqetësim: eksponimi ndaj rrezatimit nga skanimet mjekësore, veçanërisht CT scan.
Numri i CT-ve është rritur shumë që nga vitet ’80, edhe tek fëmijët – të cilët janë më të ndjeshëm ndaj rrezatimit.
Modelimet tregojnë se vetëm në SHBA, rreth 3,500 raste kanceri të tiroides në vit mund të lidhen me ekspozimin ndaj CT-ve në vitet e mëparshme.
4. Obeziteti – një faktor i nënvlerësuar
Shkencëtarët po e lidhin gjithnjë e më shumë obezitetin me rrezikun e kancerit të tiroides. Personat me BMI të lartë kanë:
rreth 50% më shumë gjasa të zhvillojnë kancer të tiroides,
më shumë mundësi të zhvillojnë tumorë agresivë,
rrezik më të lartë të vdekjeve nga kanceri i tiroides.
Megjithatë, mekanizmi biologjik nuk është kuptuar plotësisht. Hipotezat kryesore përfshijnë:
inflamacion kronik,
rezistencë ndaj insulinës,
nivel të lartë të hormonit TSH,
ndryshime hormonale të shkaktuara nga yndyra trupore.
5. Kimikatet që prishin sistemin endokrin (EDCs)
Substanca të zakonshme në produkte të përditshme – si PFOS, PFOA, pesticidet organike, veshjet kundër ujit dhe shkumësat rezistente ndaj flakës – mund të ndërhyjnë në sistemin hormonal. Disa studime sugjerojnë lidhje me kancerin e tiroides, por provat janë ende të paqarta dhe shpesh kontradiktore.
6. Elementet gjurmë dhe faktorët gjeografikë
Në disa ishuj dhe rajone vullkanike janë shënuar norma shumë të larta të kancerit të tiroides. Shkencëtarët po studiojnë rolin e elementeve si:
kadmiumi,
vanadiumi,
zinku,
të cilët mund të hyjnë në ujë dhe tokë pas aktivitetit vullkanik. Deri tani, provat janë të kufizuara, por sinjalet epidemiologjike janë intriguese.
Një fenomen me shumë faktorë
Shumica e ekspertëve bien dakord se rritja e rasteve të kancerit të tiroides është rezultat i një kombinimi faktorësh, përfshirë:
diagnostikimin më të avancuar,
rritjen e obezitetit,
rritjen e përdorimit të CT dhe skanimeve të tjera,
ekspozimin ndaj kimikateve që prishin ekuilibrin hormonal,
faktorë gjeografikë dhe gjenetikë.
Në të ardhmen, përfshirja e teknikave më të avancuara të analizës molekulare dhe studimeve afatgjata pritet të ndihmojë në zbardhjen e puzzle-it./L.F-dritare.net
