Himara , kush e quan greke dhe e vërteta historike sipas arkivave!
E Shtunë 9 Gusht 2025, 20:08
Dritare.net
Debati mbi identitetin e Himarës është një nga çështjet që ka ndezur shpesh marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Greqisë. Zëri i historianit Pëllumb Xhufi, i bazuar mbi dokumente osmane dhe veneciane, ofron një përgjigje të detajuar për këtë temë.
Pretendimet greke
Për dekada, qarqe të caktuara në Greqi kanë pretenduar se Himara ka identitet grek, duke u mbështetur kryesisht tek fakti që në disa fshatra të saj sot flitet edhe greqisht dhe tek prania e kishave ortodokse. Në diskursin grek, Palasa, Dhërmiu dhe Himara paraqiten si “fshatra grekofonë” që sipas tyre dëshmojnë vazhdimësi etnike helene.
Dokumentet që flasin shqip
Sipas Pëllumb Xhufit, këto pretendime bien poshtë kur përballen me burimet historike. Një nga provat kryesore është regjistri osman i vitit 1583, ku përfshihen fshatrat e Himarës me listat e kryefamiljarëve. Emrat janë të gjithë shqiptarë: Gjon, Gjin, Dedë, Nikë, Kolë – të njëjtët që gjenden në Labëri e gjerë.
Po ashtu, dokumentet veneciane të shekujve XV–XVI, që mbulojnë periudhat kur bregdeti shqiptar ishte shpesh nën ndikimin e Republikës së Venedikut, e përshkruajnë Himarën si krahinë shqiptare, e banuar nga arbër.
Himara si krahinë arbërore
Xhufi shpjegon se Himara historike nuk kufizohej te qyteti që njohim sot, por përfshinte mbi 50 fshatra nga riviera e Vlorës deri në Kurvelesh. Në shekujt XIV–XV, në burimet perëndimore kjo trevë njihej si “Arbëri”. Madje, gjuhtarët e shpjegojnë emrin “Labëri” si një zhvillim gjuhësor (metatezë) të fjalës “Arbër”.
Kultura dhe lidhjet me Perëndimin
Në shekuj, Himara ka qenë një zonë me lidhje të forta me botën perëndimore. Ajo furnizonte Venedikun dhe Mbretërinë e Napolit me luftëtarë mercenarë, merrte pjesë në kryengritje kundër osmanëve, dhe ishte pjesë e korrespondencës me Papën dhe princër europianë.
Në vitin 1581, burrat e Himarës i shkruan Papa Gregorit XIII: “Ne jemi pasardhësit e Skënderbeut, mbretit të Shqipërisë”. Ky vetëidentifikim, sipas Xhufit, tregon se banorët e kësaj krahine e kanë parë veten si shqiptarë, edhe kur nuk ekzistonte ende koncepti modern i kombit.
Gjuha greke dhe faktorët historikë
Përdorimi i greqishtes në disa fshatra të Himarës, sipas Xhufit, është rezultat i kontakteve të gjata tregtare, kulturore dhe fetare me Greqinë, sidomos përmes kishës ortodokse, e cila historikisht ka qenë nën juridiksionin e Patrikanës së Kostandinopojës. Kjo nuk do të thotë se banorët janë me origjinë greke, por se kanë qenë bilingualë për arsye praktike dhe fetare.
Përfundimi i Xhufit
“Himara është tokë arbërore dhe kjo nuk është çështje opinioni, por çështje dokumentesh,” – thotë Xhufi. Regjistrat osmanë, burimet veneciane dhe letrat e vetë himarjotëve e përshkruajnë si pjesë të pandashme të hapësirës shqiptare, me një identitet që është ruajtur edhe në kohët më të vështira./ dritare.net
