7 zbulime mjekësore që na dhanë shpresë këtë vit!
E Premte 27 Dhjetor 2024, 22:10
Dritare.net
Burimi: NationalGeographic
Ky vit ishte një vit emocionues për zbulimet shkencore. Ndërsa hapat në inteligjencën artificiale bënë shumë lajme, kishte shumë zbulime të tjera të fundit në biologji dhe shkencën mjekësore.
Për shembull, shkencëtarët mësuan se si të zëvendësojnë valvulat e zemrës që mund të rriten me kalimin e moshës. Ata zhvilluan teste gjaku që mund të zbulojnë lehtësisht një sëmundje që prek një në nëntë persona mbi moshën 65 vjeç. Në këtë artikull do ju sjellim shtatë nga përparimet më të dukshme në 2024-ën!
1. Një pilulë kontraceptive pa recetë
Këtë vit pilula e parë e kontrollit të lindjes u bë e disponueshme në Shtetet e Bashkuara pa recetë. Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) kishte miratuar ilaçin ditor oral, Opill, vitin e kaluar dhe tani është i disponueshëm për këdo, pavarësisht nga mosha, mbulimi i sigurimit ose nëse ata kanë vizituar një mjek. Ndryshe nga pilulat e rregullta të kombinimit të kontrollit të lindjes që përmbajnë dy hormone femërore, estrogjen dhe progesteron, Opill përmban vetëm progestin, një imitues sintetik i progesteronit. Pilulat vetëm me progestinë, në përgjithësi kanë më pak efekte anësore dhe mund të merren edhe nga gratë që ushqejnë fëmijën me gji, ata kanë presion të lartë të gjakut ose kanë një histori të mpiksjes së gjakut.
2. Zëvendësimi i valvulave të zemrës që vazhdojnë të rriten
Në një transplant të pjesshëm të zemrës, i pari në llojin e tij, mjekët i dhanë një djali të lindur me valvula të dëmtuara të zemrës një grup valvulash të reja që vazhdojnë të rriten.
Megjithëse operacioni për zëvendësimin e valvulave të dëmtuara të zemrës me zëvendësime mekanike ose biologjike ka ekzistuar për më shumë se 60 vjet, valvulat zëvendësuese nuk rriten ose riparohen vetë, ose, në rastin e valvulave mekanike, pacientët duhet të marrin ilaçe që parandalojnë mpiksjen e gjakut. Në këtë operacion të ri, fëmijës iu dhanë valvulat e zemrës nga një foshnjë që kishte valvula dhe arterie që funksiononin siç duhet, por kishte nevojë për një transplant të plotë të zemrës. Për shkak se valvulat e transplantuara jetonin, ato vazhduan të rriteshin dhe riparoheshin njësoj si një zemër e transplantuar, informon dritare.net
3. Mjekët transplantuan organe nga derrat te njerëzit
Këtë vit, mjekët transplantuan me sukses disa organe nga derrat te njerëzit, një zbulim që mund të hapë mundësi të reja për njerëzit që presin shumë kohë në listat për transplantim. Disa nga këto procedura përfshinin veshkën, që është organi më i zakonshëm për transplantim, vetëm për shkak të përshpejtimit të shkallës së sëmundjes së veshkave në fazën përfundimtare. Në planin më eksperimental, mjekët në Kinë transplantuan një mëlçi derri te një person i vdekur klinikisht. Mëlçia vazhdoi të prodhonte biliare gjatë studimit 10-ditor.
Megjithatë, ka ende shumë për të mësuar përpara se këto transplantime ndërspeciale, të quajtura xenotransplantacion, të bëhen të zakonshme. Asnjë nga këta pacientë nuk jetoi për një kohë të gjatë pas marrjes së organeve të derrit, edhe pse ata vdiqën për arsye që nuk kishin të bënin me transplantin.
4. Një test gjaku për të zbuluar sëmundjen e Alzheimerit
Shkencëtarët në Suedi kanë zhvilluar një test gjaku që mund të identifikojë sëmundjen e Alzheimerit te të moshuarit me rreth 90 për qind saktësi.
Aktualisht, një diagnozë e saktë e sëmundjes kërkon ose një mostër të lëngut cerebrospinal ose imazhe të trurit me një skanim PET. Megjithatë, ato diagnostifikime nuk mund të kryhen në klinikat e kujdesit parësor, ku një mjek ekzaminon një pacient me disa ankesa.
Testi i ri, PrecivityAD2, mat raportin e biomarkerëve të shumtë të sëmundjes së Alzheimerit në gjak. Ekspertët i thanë National Geographic në fillim të këtij viti se mund të zgjerojë aksesin në testime dhe të përshpejtojë diagnozën, duke i lejuar njerëzit të fillojnë trajtimin më herët. Sidoqoftë, FDA-ja nuk e ka miratuar ende këtë test.
5. Një vaksinë e vetme për COVID-19 dhe gripin
Është mjaft e vështirë t'i detyrosh njerëzit të bëjnë një vaksinë, e lëre më të bëjnë vaksinat e COVID-19 dhe gripit çdo vit. Por një vaksinë e kombinuar që mund të mbrojë si nga COVID-19, ashtu edhe nga gripi mund të bëhet e disponueshme që në vitin 2025. Një vaksinë e kombinuar ARN e testuar nga Moderna tregoi një përgjigje imune më të mirë se vaksinat individuale, me masa të ngjashme sigurie dhe tolerance gjatë provave. Megjithatë, një vaksinë tjetër ARN nga BioNTech dhe Pfizer nuk arriti të ketë mbrojtje totale kundër gripit, ndërsa provat klinike për një të tretë, të injektuar nga Novavax, u vonuan për shkak të shqetësimeve të sigurisë, të cilat më vonë u zbuluan se nuk kishin lidhje me injektimin.
6. Një kuptim më i mirë se pse gratë kanë më shumë gjasa të zhvillojnë sëmundje autoimune
Sëmundjet autoimune, të tilla si lupusi dhe artriti reumatoid, shfaqen në masë të madhe te gratë. Në fakt, gratë përbëjnë mbi 78 për qind të të gjitha rasteve të sëmundjeve autoimune, të cilat karakterizohen nga funksionimi i sistemit imunitar. Dhe arsyet nuk dihen. Por shkencëtarët zbuluan këtë vit se një mekanizëm i gabuar që supozohet të mbyllë një nga dy kromozomet X të një gruaje, mund të jetë fajtor.
Burrat kanë një kromozom X, por gratë kanë dy. Meqenëse ne kemi nevojë vetëm për një kromozom X funksional, normalisht kromozomi i dytë hesht në të gjitha qelizat e trupit. Hulumtimi i ri tregon se një proteinë që hesht kromozomin X mund të shkaktojë sëmundje autoimune. Ekspertët i thanë National Geographic se në një kohë që mekanizmat e lidhur me inaktivizimin e kromozomit X shpjegojnë dallimet gjinore, në disa sëmundje autoimune, nevojiten më shumë kërkime për të kuptuar implikimet e tij.
7. Një ilaç për të reduktuar rrezikun e reaksioneve alergjike ndaj kikirikëve
FDA-ja ka miratuar një ilaç, omalizumab, për përdorim te njerëzit e moshës një vjeç e lart për të zvogëluar rrezikun e reaksioneve alergjike ndaj kikirikëve dhe ushqimeve të tjera, një lehtësim për shumë prindër. Një reaksion mund të ndodhë brenda minutave ose orëve pas ngrënies së një ushqimi alergjik dhe simptomat mund të variojnë nga të lehta deri në kërcënuese për jetën. Nën emrin e markës Xolair, ky ilaç është përdorur që nga viti 2003 për të trajtuar astmën alergjike të moderuar deri në të rëndë te të rriturit dhe adoleshentët. Hulumtimi i ri i publikuar këtë vit tregoi se omalizumab gjithashtu mund të zvogëlojë ndjeshëm rrezikun e alergjive ushqimore ndaj kikirikëve dhe ushqimeve të tjera pas rreth katër muajsh trajtim./K.C/dritare.net
