Historia e vërtetë e Janinës! Studiuesi: Tradhtia që formësoi kufijtë e Shqipërisë!
E Martë 18 Nëntor 2025, 17:05
Dritare.net
Në një analizë të thelluar historike, studiuesi ushtarak Përparim Rexhepaj hedh dritë mbi një nga kapitujt më të dhimbshëm dhe më pak të diskutuar të historisë shqiptare: Luftën e Janinës gjatë Luftës së Parë Ballkanike (1912-1913).
Kjo betejë, shpesh e lënë në harresë në krahasim me mbrojtjen heroike të Shkodrës, përfaqëson një pikë kthese tragjike që përcaktoi fatin e trojeve jugore shqiptare, veçanërisht Çamërisë.
Diskutimi nis me kontekstin gjeopolitik të kohës. Në vitin 1912, pas kryengritjeve të suksesshme shqiptare të udhëhequra nga Hasan Prishtina, Perandoria Osmane u detyrua të njihte një Shqipëri autonome të përbërë nga katër vilajete: Shkodra, Kosova (me qendër Shkupin), Manastiri dhe Janina. Kjo lëvizje alarmoi fqinjët ballkanikë (Greqi, Serbi, Mal i Zi dhe Bullgari), të cilët, duke parë krijimin e një shteti të fuqishëm shqiptar si kërcënim, formuan Aleancën Ballkanike me qëllimin e vetëm: copëtimin e këtyre trojeve para se autonomia të konsolidohej.
Rexhepaj thekson se forcat otomane në rajon ishin të përbëra kryesisht nga shqiptarë, të organizuar si ushtarë të rregullt (nizamë) dhe rezervistë (redifë). Janina, kryeqyteti i Toskërisë, ishte një fortesë e pathyeshme, e projektuar nga marshalli i famshëm gjerman von der Goltz, me një vijë fortifikimi prej 50 kilometrash dhe artileri të fuqishme. Megjithatë, fati i saj u vendos jo në fushën e betejës, por përmes tradhtisë dhe korrupsionit. Në qendër të kësaj drame qëndron figura e Esat Pashë Janinës, komandantit osman me origjinë shqiptare.
Ndonëse Ismail Qemali dhe qeveria e Vlorës i kërkuan të mbronte qytetin nën flamurin shqiptar, ai refuzoi. Pasi rezistoi për muaj të tërë, në një lëvizje të papritur, ai ia dorëzoi qytetin princit grek Kostandin, ish-shokut të tij të shkollës ushtarake në Berlin. Sipas burimeve ndërkombëtare, përfshirë historianin amerikan Richard Hall, rënia e papritur e një fortese kaq të fuqishme, me humbje minimale për palën greke, ishte rezultat i një marrëveshjeje korruptive. Esat Pasha u akuzua se mori një shumë të majme parash, një "ofertë më të mirë se ajo bullgare", për të tradhtuar betimin dhe bashkëluftëtarët e tij.
Ndërsa ai u trajtua me nderime mbretërore, mijëra ushtarë shqiptarë u lanë të vdisnin nga uria në kampet greke të robërve. Ky akt u përsërit edhe në Selanik, ku një tjetër komandant me origjinë shqiptare, Hasan Tahsin Pasha, ia dorëzoi qytetin grekëve pa luftë, duke marrë gjithashtu një shpërblim të madh. Këto tradhti qëndrojnë në kontrast të thellë me mbrojtjen heroike të Shkodrës, ku Hasan Riza Pasha, një komandant me nënë shqiptare, preferoi të vritej sesa ta dorëzonte qytetin, duke lënë pas një trashëgimi heroizmi që Esat Pashë Toptani e njollosi më vonë.
Në përfundim, rënia e Janinës nuk ishte një humbje ushtarake për Perandorinë Osmane, por një humbje katastrofike për kombin shqiptar. Ajo i hapi rrugën Greqisë të aneksonte Çamërinë dhe troje të tjera jugore, duke vulosur një padrejtësi historike që ndjehet ende sot. Diskutimi nxjerr në pah nevojën urgjente për rishikimin e historisë shqiptare, për të kuptuar se si interesat personale dhe korrupsioni i disa individëve mund të shkaktojnë plagë të pashlyeshme në trupin e kombit./dritare.net
