Nga Dritare.net
Në Tiranë ka edhe vajza si ajo. Që qeshin shpirt e sy, që flasin, shkruajnë, pikturojnë, mendojnë, bëjnë art, jetojnë në art. Vajza si ajo, që e kanë mirësinë ngjitëse. Kur e shoqëron gjatë një ditë, të duket sikur dita ka pak orë. Sepse një ditë është pak, fare pak. Kush e njeh Ledia Kostandinin, e di mirë se nuk po shtoj, madje nuk po them asgjë, krahasuar me cila është ajo.
Fëmija kurioz i një babai të madh si Anastas Kostandini (Taso), nuk mund të bëhej përveçse kaq e mira sa është bërë.
Në një rrëfim për dritare.net , Ledia kthehet pas në kohë.
“Vera kishte aromën e liqenit kurse dimri mbante erën e tymit nëpër oxhaqe”, kështu e kujton Ledia, Pogradecin.
Një rrëfim që kthehet në shtëpinë Kostandini dhe shtëpinë e re, ku rritet Johani i vogël. Mos e humb rrëfimin e Ledias. Nuk të qëllon përditë të takosh vajza si ajo./ dritare.net
Dritare.net- Të kthehemi pak në kohë, fëmijëria e Ledias në Pogradec. Si i kujtoni ato kohë, ishit një vajzë më tepër e lidhur me babain apo nënën?
Unë kam lindur në Pogradec. Kam jetuar aty deri kur isha 15 vjeç. Kujtimet më të bukura të fëmijërisë i lidh me atë vend.
Jam rritur në një mëhalle tipike pogradecare ku dyert rrinin gjithnjë hapur, i madh e i vogël dilnin jashtë për sehir apo për lojë. Në ato vite, sidomos gjatë verës jeta kryesisht zhvillohej jashtë, hallet e gëzimet e komshinjve ishin për të gjithë. Më kujtohen personazhe nga më të spikaturit, pleq e plaka me manitë e tyre, nuse punëtore, burrat që luanin domino nëpër stola. Rrugica zhurmonte nga grupe fëmijësh që luanin në çdo cep.
Edhe sot, mund të gjesh pjesërisht atë atmosferë, megjithëse jeta është bërë më diskrete dhe dyert nuk hapen kollaj për të gjithë.
Unë jam rritur me gjyshen e babit në shtëpi. Ajo kishte dhomën e saj tipike mbushur me ikona, foto të vjetra, çentro, sobë me dru. Nuk ishte vend i sofistikuar, por seç kishte një ngrohtësi në çdo stinë.
Shtëpia jonë nuk mbyllej kurrë dhe oborri rrinte përherë me fëmijë. Unë dhe motra kemi pak a shumë të njëjtën moshë. Fakti që nuk i kishim të gjitha kushtet apo lodrat si sot, na e ka pasuruar më shumë fëmijërinë sepse ne improvizonim. Për më tepër, vlerësonim çdo gjë të vogël që kishim.
Në familjen tonë ka pasur disiplinë për sa i përket orareve, drekës që hahej përherë bashkë, shëtitjeve dhe kohës që kalonim të katërt. Jeta në familje ishte një argëtim po aq i madh sa jeta shoqërore. Edhe sot ne kënaqemi njëlloj kur dalim të katërt.
Dritare.net- Ishit xheloze kur prindërit erdhën në shtëpi me një motër, Marianën?
Motra lindi kur unë isha 2 vjeç, nuk besoj të kem qenë xheloze, por e përkëdhelur. Mariana ka qenë bebe e urtë, ndërsa unë isha qaramane dhe tekanjoze, madje edhe pak nevrike. Akoma sot, mami e babi kujtojnë nazet e mia, madje thonë se nuk kam ndryshuar shumë.
Dritare.net- E ndiqnit babain tuaj në çdo punë që bënte? Çfarë mendonit teksa rriteshit në një ambient ku aroma e pikturave të njoma ishte tipari dallues i shtëpisë suaj?
Babi është nga ata piktore që e ndërton studion kudo. Atë nuk ka nevojë ta ndjekësh drejt tablosë dhe kavaletit për të kuptuar çfarë bën. Shtëpia jonë ka qenë galeri dhe studio. Muret plot me piktura që ndryshonin vazhdimisht, mjete dhe libra shpërndarë nëpër dhomë, njerëz të njohur e të panjohur që na vinin.
Pas ’90, kur të huajt po vizitonin Shqipërinë, më kujtohen grupe të mëdha gjermanësh, italianësh, holandezësh që hynin e dilnin për të parë piktura. Megjithëse jetonim në një provincë, shtëpia jonë ka qenë e mbushur me njerëz kurioze dhe artdashës.
Edhe sot, shtëpia është shumë e vizituar. Njerëzit nuk mjaftohen vetëm duke parë studion e Tasos, por ngjiten deri në katin e tretë. Me kalimin e viteve prindërit kanë investuar në çdo detaj, babi ka pikturuar edhe dyert e dhomave të gjumit, edhe tavolinat. Shtëpia është bërë një atraksion më vete.
Dritare.net- E kujtoni veprën tuaj të parë, emocionet?
Po më kujtohet, kam riprodhuar pikturën e Van Goghut, “Natyrë e qetë me kapele kashte”. Mora lavdërime, se ishte hera e parë që punoja me bojëra vaji. Mund të kem qenë 10 vjeç. Babi më inkurajonte sa herë i tregoja ndonjë vizatim. Kuptohet, ai kishte shumë dëshirë që njëra nga ne të ndiqte rrugën e tij. Por, të imponosh dikë për tu bërë artist, është njëlloj sikur ta shtysh drejt dështimit të sigurt! Dëshira e babit që unë të vazhdoja pikturën, nuk mjaftonte dhe ai e dinte këtë. Si çdo prind tjetër, nuhati pasionin tim dhe më nxiti ta kultivoj.
Dritare.net- Çfarë iu thoshte më shpesh babai juaj kur ishit në fillimet tuaja si artiste?
Puno, provo dhe mos u dekurajo! Ky është motivimi që më vjen në mëndje si përmbledhje e çdo këshille, opinioni, kritike nga ai.
Vetë babi, është një artist që nuk ndalet së kërkuari dhe eksperimentuari. Këtë adrenalinë ma ka transmetuar edhe mua. Është një ritëm që e kam të nevojshëm.
Dritare.net- Ju për çfarë e kritikoni mjeshtrin Taso?
Ai punon pa pushim. Unë i sugjeroj shpesh të ndalet dhe të grupojë cikle mbi të cilat të ngrejë ekspozita ose botime. Pra, të merret me arkivën e jashtëzakonshme të vizatimeve e pikturave. Kjo retrospektivë do i bënte mirë edhe për të ndërtuar veprën e re. Tashmë ai ka nisur të organizohet dhe po planifikon të bëjë një seri botimesh.
Dritare.net- Në një familje ku edhe motra juaj ka studiuar për muzikologji e arte vizuale, është mamaja juaj kritikja më e madhe?
Mami është grua praktike dhe shumë e kthjellët. Ka intuitë dhe memorie të habitshme, zor se i shpëton gjë. Mariana i ka ngjarë më tepër sesa unë. Ato të dyja janë shenja e peshores, janë te ekuilibruara. Ndërsa unë dhe babi kemi të njëjtat huqe. Jemi me kokën në re. Mami na bën kritika sa të duash, por kjo e bën të jetë pikë referimi.
Dritare.net- Çfarë keni mësuar nga nëna juaj, tashmë që jeni bërë mamaja e Johanit?
Kur lindi djali, mu desh të mësoja një pafundësi gjërash të reja, të sfidoja gjumin, nervozizmin, shkëputjen nga shoqëria dhe puna. Mësova nga mamaja ime të bëhem pak mjeke, psikologe, animatore, edhe amvise më e mirë. Ka qenë një rrugëtim i jashtëzakonshëm në fakt. Gjatë tre viteve të fundit, them se jam rritur edhe unë me Johanin.
Dritare.net- Sa e vështirë është të ruash energjitë për të qenë një nënë e përkushtuar dhe artiste njëkohësisht?
Këto dy anë të miat konfliktohen shpesh sepse kërkojnë të marrin terren nga njëra-tjetra. Tani që djali është më i rritur, po marr më tepër kohë për të punuar.
Unë punoj si artiste dhe ilustratore e pavarur. Kjo më ka lejuar të organizoj vetë punën dhe t’i jap prioritet gjërave sipas rastit. Dita ndahet mes familjes, artit dhe punës si ilustruese. Gjithashtu, jap edhe disa orë vizatim-pikture në Universitetin e Arteve si pedagoge e jashtme.
Ky profesion nuk ka orar fillimi e mbarimi, angazhimi është i përhershëm. Por, nuk mund të lë pa përmendur bashkëshortin tim, i cili është një ndihmë e jashtëzakonshme. Prezenca, përkushtimi i tij në familje, më ka dhënë mundësi për të qenë më e lirë.
Dritare.net- Johani është një fëmijë kurioz për artin, iu shoqëron teksa punoni?
Johani është një fëmijë shumë kurioz. Ka karkater ekspresiv dhe njëkohësisht është i ndjeshëm. Që kur ishte foshnje ia kam dalluar këto tipare, por tani po i konfirmoj. Është fëmije shumë energjik.
Vizatimin akoma se ka shumë qejf, por është plastik dhe i pëlqen të improvizojë role dhe personazhe të ndryshëm. Që tani ka filluar imiton dhe bën teatro nëpër shtëpi. Them se ka kreativitet, por të shohim çdo vijë më tej. Kjo është pjesa më e bukur e prindërimit, çdo ditë është një zbulim.
Dritare.net- Veprat tuaja janë një kritikë, shpesh të sjella me një ndjenjë humori e ironi të lehtë. Janë ato një formë proteste kundër fenomeneve të ndryshme?
Punët e mia fillojnë nga një shqetësim konkret që lidhet me fenomene shoqërore. Në thelb të çdo pune, qëndron një problematikë e ndjeshme për mua. Mënyra si e komunikoj, mjeti që zgjedh, lidhen pjesërisht me karakterin tim Pop, por edhe me vizionin që kam ndaj artit. Unë kërkoj që publiku të ndjehet i përfshirë, i mikpritur në territorin tim. Mua më intereson një marrëdhënie më intensive dhe direkte me publikun.
Dritare.net- Tirana është një kaos apo një vend me shumë mundësi për të krijuar art ndryshe?
Kur vij pas pushimeve ose nga ndonjë udhëtim, më duhet ca kohë derisa të ambientohem me zhurmën, rrëmujën dhe pluhurin e Tiranës. Në këto raste e shquaj më mirë kaosin. Ai nuk është vetëm në dinamikën e qytetit, por edhe në pamjen e tij. Përveç Tiranës që është bërë metropol, edhe qytetet e tjera nuk mbeten mbrapa. Realisht unë kënaqem kur dal për të bërë foto nëpër qytet ngaqë fokusohem në tiparet e tij më të nxehta. Nuk është vështirë të gjesh gjëra të çuditshme nga të cilat unë frymëzohem vazhdimisht.
Kështu ka lindur edhe libri Zing City. Ai është një libër ngjyrosjeje për të rritur dhe jo vetëm. Ilustrimet e tij paraqesin gjendjen sa reale aq edhe imagjinare të një qyteti shumë intensiv. Ky qytet shpaloset në 22 ilustrime bardh e zi vetëm me linjë.
Zing City personifikon qytetin Shqiptar të shek XXI, sipas vizionit tim. Puna me këtë libër më ka bërë ta kërkoj e ta dashuroj kaosin urban. Vazhdimisht kam qenë në gjurmim të situatave tipike ku spikasin tubat, reklamat, makinat, shtesat, dritaret, depozitat e ujit etj. Kam dashur të rindërtoj një qytet i cili shkon në limitet e çudisë, por mbetet funksional.
Dritare.net- Kur ishim të vegjël të gjithë ngjyrosnim, por kur rritemi e harrojmë këtë gjë, duke ia lënë fëmijërisë. Përse vendosët që t’i ofroni të gjithë të rriturve një qytet për ta ngjyrosur?
Njerëz të ndryshëm si zyrtarë, politikanë, studentë, pacientë etj, po e përdorin ngjyrosjen si shkarkim emocional, si meditim e argëtim. Në Shqipëri akoma nuk njihet si koncept. Mua më pëlqyen sidomos dy tipare të këtij lloj libri; së pari ndërveprimi me publikun, së dyti ngjyrosja si ndikim emocional.
Zing City është një libër që nuk mund të njihet përmes një shfletimi. Ngjyrosja është mënyra e vetme e zbërthimit sepse kompozimet kanë figura shumë të vogla dhe të gërshetuara. Këto ilustrime të komplikuara nuk ndryshojnë shumë nga realiteti, i cili shpesh na shkakton stres. Përmes ngjyrosjes, ky qytet mund të bëhet çlodhje. Në fund të ditës të gjithë mund të lyejnë qytetin sipas dëshirës.
Dritare.net- Projekti me të cilin morët pjesë në Bieanlen e Mesdheut quhet “Hangout” dhe është i vendosur në rrugën Vaso Pasha. Nuk ka transformim të fasadës apo zbukurim, përkundrazi keni zgjedhur të përforconi gjendjen aktuale të ndërtesës dhe elementët e saj. Përse kjo zgjedhje?
Bienalia më shërbeu për të ndërtuar një projekt si Hangout. Nuk është hera e parë që realizoj projekte në hapësirën publike. Më herët, ato kanë qenë më praktike, nëpër vende të arritshme, të negociueshme me individë. Hangout është më i komplikuar.
Bëhet fjalë për një ndërhyrje në fasadën pallatit i cili ka një pozicion të sikletshëm se është në qendër të Bllokut. Përveçse duhet të gjeja një formë sa më praktike për realizimin e figurave, duhet të mendoja edhe për kohëzgjatjen e montimit. Montimi i tyre u realizua me dy faza; gjatë natës dhe në agim.
Projekti nuk ka pasur qëllim të ndryshojë fasadën. Mua më intereson këndvështrimi ndaj saj. Të shohësh fasada si kjo nëpër Tiranë, nuk është ndonjë çudi. Ngado të hedhësh sytë, është thuajse e njëjta pamje pavarësisht zonës.
Në Bllok, nuk para qëllon të ngremë sytë lart. Ka kaq shumë shkëlqim në nivelet e para dhe si të thuash, përhumbesh në një situatë artificiale. Kjo, sepse sapo të ngresh sytë, mund të dallosh sërish të njëjtën marrëdhënie të banorëve me hapësirën publike. Pajisje që dalin prej shtëpive, varen nga tarraca, tuba e tela që bashkojnë banesa. Këto situata duken më të vërteta sesa lokalet e Bllokut, atje ku përkujdesja nuk mungon, por është e shtirur e sajuar sepse shpërblehet më para.
Kemi të bëjmë me dy linja paralele të cilat në fakt personifikojnë Shqipërinë e sotme. Dëshira për të avancuar sipas një shembulli të gatshëm dhe arkaizmi si tipar i mbartur.
Në projektin tim njerëzit kacavirren nëpër pajisje duke u orvatur në një arratisje ose zaptim. Ata mund të duken sikur po ngjiten, por edhe sikur po zbresin nga ky pallat. Në çdo rast, ata përdorin pajisjet rrethanore të fasadës dhe mbahen fort pas tyre.
Ajo që ndodhi menjëherë kur filluam punën, ishte se njerëzit po kthenin vëmendjen nga fasada e rreckosur, e cila nuk duket të ketë ndonjë bukuri në vetvete. Pikërisht për këtë, një pjesë e banorëve pretendonin që fasada të lyhej e zbukurohej. Pjesa tjetër, e kuptuan se qëllimi i projektit është të fokusohet në estetikën e gjeneruar nga vetë./dritare.net
Copyright dritare.net/ Ndalohet ribotimi pa lejen e redaksisë
