Kina na ka mësuar me mrekullitë ekonomike. Gjatë 25 viteve të fundit, ajo është shndërruar nga një vend i prapambetur në një superfuqi globale, nga "fabrika e botës" në një gjigant teknologjik, nga një ekonomi e mbyllur në eksportuesin më të madh në botë. Në të njëjtën periudhë, ajo ishte bërë gjithashtu ndotësi kryesor në botë kurse sot lider në tranzicionin energjetik. Si ia doli mbanë?
E gjitha filloi në vitin 2001 kur Pekini u bashkua me Organizatën Botërore të Tregtisë: rritja shpërtheu dhe kërkesa për energji, kryesisht me qymyr, u rrit ndjeshëm. Filloi të lindte pyetja se si të arrihej siguria energjetike pa u varur nga vendet prodhuese të naftës dhe gazit? Duke filluar nga viti 2006, Kina i tejkaloi Shtetet e Bashkuara si emetuesi kryesor i CO2 në botë. Ndotja në qytete po bëhej një problem shëndetësor: sipas Bankës Botërore, 16 nga 20 qytetet më të ndotura në botë ishin në Kinë. Ndërkohë, protestat gjithnjë e më të shumta popullore kundër ajrit toksik filluan të bëheshin një çështje politike. Është brenda këtij konteksti (siguria energjetike dhe përmbajtja e protestave) që lindi vendimi për të investuar në teknologji të gjelbra.
Në vitin 2005, Pekini miratoi Ligjin për Energjinë e Rinovueshme, ligji i parë që nxit kompanitë e energjisë elektrike të investojnë në burime të rinovueshme. Në vitin 2009, u prezantua Golden Sun, një plan për të zhvilluar energjinë fotovoltaike në tregun vendas, me subvencione deri në 70% të investimeve. Po atë vit, Pekini lançoi programin e subvencioneve "Dhjetë Qytete, Një Mijë Automjete", një program subvencionesh për automjetet elektrike dhe instalimin e stacioneve të karikimit. Kompanitë kineze po arrijnë progresin teknologjik duke blerë makineri dhe ekspertizë nga partnerët perëndimorë të interesuar në punën lokale me kosto të ulët dhe tregun e gjerë lindor. Megjithatë, ky shkëmbim ka vetëm një fitues: deri në vitin 2010, Kina ishte prodhuesi kryesor në botë i paneleve diellore dhe turbinave, dhe tre vjet më vonë, ajo tejkaloi Gjermaninë për të marrë gjithashtu udhëheqjen në kapacitetin e instaluar fotovoltaik.
Një përshpejtim i mëtejshëm erdhi në vitin 2015 me "Made in China 2025", një plan dhjetëvjeçar përmes të cilit Pekini planifikon të arrijë autonomi prodhimi në 10 sektorë kryesorë duke u përqendruar në energjinë e gjelbër. Projekti ofron kredi dhe subvencione me interes të ulët për kërkime shkencore. Korniza themelore është e mirëvendosur: Pekini identifikon sektorin strategjik për të financuar dhe kompanitë reagojnë, rrisin prodhimin, paraqesin patentat dhe rrisin konkurrueshmërinë. Kur tregu piqet, qeveria zvogëlon ose eliminon subvencionet. Kjo strategji eliminon kompanitë më pak të fuqishme, ndërsa ato më efikase konsolidojnë pozicionin e tyre në tregjet vendase dhe ndërkombëtare.
Në të njëjtën kohë, Pekini po merr koncesione në Afrikë për lëndë të para. Aktualisht kontrollon 41% të prodhimit të kobaltit dhe 28% të bakrit në Republikën Demokratike të Kongos, 25% të manganit në Gabon, 40% të uraniumit dhe 80% të boksitit në të gjithë kontinentin. Gjithashtu rafinon shumicën e materialeve thelbësore për industrinë e gjelbër: 95% të grafitit, 92% të metaleve të rralla, 70% të litiumit dhe 21% të nikelit. Pjesërisht falë kontrollit të tyre të gjerë të zinxhirëve globalë të furnizimit, sipas raportit të Laboratorit të Politikave Industriale Zero Net të Universitetit Johns Hopkins, investimet e kompanive kineze në teknologjitë e gjelbra jashtë vendit kanë tejkaluar 220 miliardë dollarë gjatë tre viteve të fundit.
Efikasiteti dhe inovacioni sigurohen gjithashtu nga qendrat e prodhimit ku kompanitë, qendrat kërkimore, shërbimet logjistike dhe prodhuesit e komponentëve punojnë krah për krah. Ky është rasti në metropolet e Hefeit dhe Shenzhenit, të cilat janë bërë qendra të vërteta të ekonomisë së gjelbër. Së fundmi, vendi investon shumë në arsim. Çdo vit, afërsisht 3.5 milionë studentë diplomohen në lëndët STEM, dhe gati 50 programe diplomash të dedikuara për kiminë e baterive dhe metalurgjinë janë në dispozicion, duke siguruar një fuqi punëtore shumë të kualifikuar.
Sot, kompanitë kineze kontrollojnë 60% të tregut global të turbinave me erë, mbi 80% të prodhimit të paneleve diellore dhe paraqesin 75% të aplikimeve për patentë në botë për energji të pastër. Viti 2025 do të jetë një tjetër vit rekord: 510 gigavat energji diellore dhe ere janë në ndërtim e sipër në shkallë industriale, krahasuar me 89 në BE dhe 41 në Shtetet e Bashkuara. E njëjta tendencë vërehet edhe me makinat elektrike, një sektor që ka marrë gati 231 miliardë dollarë subvencione në 15 vjet. Në vitin 2013, Kina prodhoi vetëm 18,000 automjete elektrike; deri në vitin 2024, kjo shifër kishte arritur në 11 milionë. Deri në vitin 2025, një në dy makina të shitura në Kinë do të jetë elektrike. Ky sukses u arrit gjithashtu falë zhvillimit të një rrjeti të gjerë karikimi. Që nga mesi i korrikut 2025, vendi kishte 16.7 milionë pika karikimi, nga të cilat 3.9 milionë u instaluan në shtatë muajt e parë të vitit. Tre gjigantët Huawei, CATL dhe BYD kanë prezantuar sisteme të afta për të karikuar makinat në vetëm pesë minuta. Prodhuesit e makinave kanë hapur filiale në Spanjë, Hungari, Tajlandë, Brazil dhe Marok dhe kontrollojnë më shumë se 50% të tregut global. Prandaj, nuk është për t'u habitur që pesë nga 10 prodhuesit kryesorë globalë të baterive të makinave elektrike janë kinezë, duke mbajtur gati 65% të tregut global.
Sipas OJQ-së me seli në Kaliforni, Global Energy Motor, në vitin 2024, 44% e energjisë diellore dhe të erës në botë do të prodhohet në Kinë. Kjo është më shumë se totali i kombinuar i Bashkimit Evropian, Shteteve të Bashkuara dhe Indisë. Edhe pse burimet e rinovueshme, të kombinuara, nuk arrijnë 10% të kërkesës, emetimet e CO2 në Kinë kanë rënë vazhdimisht gjatë 12 muajve të fundit, një trend i paparë (jashtë periudhës së Covid). Kjo është kryesisht për shkak të zgjerimit të energjisë diellore dhe të erës, të cilat prodhojnë energji me kosto të ulët dhe gjenerojnë më shumë se një të katërtën e energjisë elektrike të vendit.
Ndërsa politika e përhapur e subvencioneve ka ulur çmimet e teknologjive të gjelbra me 60-90%, ajo ka nxitur gjithashtu një damping komercial në tregun perëndimor, të mbushur me produkte me kosto të ulët. Ndërsa në vitin 2008, kontinenti ynë përbënte 60% të prodhimit global të paneleve diellore, deri në vitin 2022, kompanitë e BE-së kishin rënë në 1% të prodhimit global të paneleve diellore, 0.4% të qelizave dhe vetëm 2-3% të moduleve. Me kalimin e viteve, mbiprodhimi dhe lufta e çmimeve e nisur nga Pekini kanë dëmtuar gjithashtu industrinë kineze fotovoltaike: që nga viti 2024, sipas Bloomberg, sektori ka grumbulluar humbje prej afërsisht 60 miliardë dollarësh, me humbjen e 87,000 vendeve të punës. Industria që prodhon panele diellore dhe makina elektrike të shitura në të gjithë botën vazhdon të furnizohet kryesisht nga qymyri, i cili përbën 61% të energjisë së përdorur në Kinë, e ndjekur nga nafta (18.3%) dhe gazi natyror (7.9%).
Në Rajonin Autonom të Xinjiang-ut, parku diellor Midong, më i madhi në botë, u ndërtua vetëm në katër vjet. Me 5.2 milionë panele fotovoltaike dhe një kapacitet të instaluar prej 3.5 GW, ai është i aftë të përmbushë kërkesën vjetore të Luksemburgut për energji elektrike. Studimi, "Respektimi i të Drejtave në Energjinë e Rinovueshme", nga OJQ-ja Anti-Slavery International, denoncon: "Prodhimi i komponentëve thelbësorë për modulet diellore dhe bateritë e automjeteve elektrike në rajon është i lidhur ngushtë me përdorimin e punës së detyruar të imponuar ndaj pakicës ujgure nga qeveria kineze".
Deri më sot, Kina, me 1.4 miliardë banorë, mbetet ndotësi më i madh në botë, duke përbërë mbi 31% të emetimeve globale, dhe varësia e saj nga lëndët djegëse fosile pritet të vazhdojë, duke pasur parasysh se vitin e kaluar filloi ndërtimi i numrit më të madh të termocentraleve të reja me qymyr në një dekadë (94.5 GW). Me këtë ritëm, do të jetë shumë e vështirë të përmbushen angazhimet e Parisit, ku Kina ishte zotuar të ulte emetimet me 65% krahasuar me vitin 2005, dhe të arrinte neutralitetin klimatik deri në vitin 2060. Pra, bravo kinezëve që korrigjuan kursin dhe u përqendruan në burimet e rinovueshme të energjisë, por ka ende shumë për të bërë përpara se Kina të mund të përkufizohet si "një model ekologjik", siç do të donte propaganda e Pekinit./dritare.net
