Italianët që shpëtoi Shqipëria! Rrëfimi ekskluziv nga Firence për historinë që na bën krenarë
E Martë 21 Tetor 2025, 19:07
Dritare.net
Në një përpjekje për të ndriçuar një kapitull të jashtëzakonshëm dhe pak të treguar të historisë shqiptare, gazetarja Rudina Xhunga ka njoftuar një seri intervistash që kulmon me një dokumentar, i cili do të transmetohen në Dritare Televizion.
Ky projekt ambicioz synon të sjellë në vëmendjen e publikut historinë e shpëtimit të rreth 25-30,000 ushtarëve italianë nga familjet shqiptare gjatë Luftës së Dytë Botërore. Këtë javë do të vijë intervista ekskluzive me Lia Tosin, një grua jeta e së cilës është e lidhur pazgjidhshmërisht me Shqipërinë.
E realizuar në Firence nga gazetarja Malvina Tare dhe një staf produksioni shqiptaro-italian i drejtuar nga Joni Baci Alizoti, intervista zbulon historinë e babait të Lias, një mjek italian që shërbeu në Shqipëri dhe mjekoi pa dallim shqiptarë, partizanë, qytetarë e fshatarë. Pavarësisht ndarjes së gjatë të shkaktuar nga regjimi komunist, Lia Tosi nuk e harroi kurrë Shqipërinë, duke ia kushtuar jetën e saj mbledhjes dhe dokumentimit të historive të bashkatdhetarëve të saj të shpëtuar nga shqiptarët, te jatin perfshire.
Historia daton pas kapitullimit të Italisë në shtator 1943, kur mijëra ushtarë italianë u gjendën të bllokuar në territorin shqiptar, tashmë nën pushtimin gjerman. Të konsideruar tradhtarë nga ish-aleatët e tyre nazistë, fati i tyre ishte i paracaktuar: kampet e përqendrimit dhe vdekja.
Por, në një akt të pashembullt humanizmi, populli shqiptar u hapi dyert e shtëpive të tyre. Duke rrezikuar jetën e tyre dhe të familjeve, pasi strehimi i një italiani dënohej me zhdukjen e gjithë familjes nga gjermanët, shqiptarët i fshehën, i ushqyen dhe i mbrojtën këta të rinj, duke ndarë me ta varfërinë e skajshme të kohës.
Ky akt heroik kolektiv, i rrënjosur thellë në kodin e nderit dhe mikpritjes shqiptare, Besën, është një dëshmi e fuqishme e vlerave njerëzore. Siç tregon një tregim prekës ndarë nga historiania Nevila Nika, një ish-partizane, tezja e saj, i dhuroi një ushtari italian gjysmën e sapunit të vetëm që kishte, një gjest i vogël me një ndikim të pamatë që i shpëtoi jetën atij nga sëmundjet. Ai u kthye në Shqipëri vetëm ta takojë e falenderojë. Ky është thelbi i historisë: akte të vogla mirësie që së bashku ndërtuan një operacion masiv shpëtimi.
Projekti i Dritare Televizion synon të korrigjojë një boshllëk historik, duke sjellë dëshmi, intervista me historianë dhe rrëfime të dëshmitarëve të fundit.
“Kjo nuk është thjesht një histori e panjohur, por një histori e patreguar fjalë për fjalë, emër për emër,” thekson Rudina Xhunga.
“Ne jemi të jashtëzakonshëm. Thjesht na është dukur sikur kjo që kemi bërë është e zakonshme. Por nuk është. Dhe duhet treguar”.
Përmes kësaj nisme, synohet krijimi i një muzeu të kujtesës dhe nderimit të kësaj lidhjeje të veçantë shqiptaro-italiane, duke i treguar botës një faqe të ndritur të historisë sonë, një histori që na bën të gjithëve krenarë./Dritare Tv
