Carlo Bollino: Pezullimi i Ballukut, mesazhi i parë i SPAK-ut për të shmangur arrestimet e politikanëve?
E Diel 30 Nëntor 2025, 08:08
Dritare.net
Pezullimi nga funksionet ekzekutive të ministres dhe zëvendëskryeministres Belinda Balluku nga ana e gjykatës antikorrupsion, vazhdon të ngrejë një debat politik dhe ligjor, në pritje që Gjykata Kushtetuese të japë verdiktin e saj. E gjithë çështja rrotullohet rreth një pyetjeje: A ka të drejtë pushteti gjyqësor të pezullojë një anëtar të qeverisë si një masë sigurie pa lejen e parlamentit?
Situata është pak e ndërlikuar. Deputetët, si figura të zgjedhura, sipas ligjit nuk mund të pezullohen, saktësisht si kryebashkiakët, por për kontroll banese apo për t’u arrestuar kërkohet autorizimi i parlamentit pasi gëzojnë imunitet, (një autorizim që nuk nevojitet për arrestimin e një kryebashkiaku). Ministrat, përkundrazi, nuk janë figura të zgjedhura dhe nuk duket të gëzojnë imunitet nga pezullimi, por vetëm nga arrestimi. Gjykata Kushtetuese duhet të sqarojë nëse pezullimi nga funksioni i një ministri përbën një ndërhyrje në pushtetin ekzekutiv, që shkel kështu ndarjen e pushteteve.
I njëjti problem, në fakt, do të duhej të ishte ngritur edhe me rastin e arrestimit të Erjon Veliajt: Meqenëse ligji u rezervon figurave të zgjedhura një mbrojtje duke ndaluar pezullimin e tyre, a nuk është kontradiktore që lejohet në mënyrë të lirë arrestimi i tyre?
Perceptimi është se SPAK ka lëvizur me zotësi brenda mospërputhjeve të një boshllëku ligjor, të cilin do duhej t’i takonte parlamentit ta plotësonte, duke zgjeruar pra imunitetin edhe ndaj arrestimit për kryebashkiakët dhe ndaj pezullimit për ministrat, saktësisht siç parashikohet për deputetët. Megjithëse jo të zgjedhur drejtpërdrejt me votë popullore, këto figura institucionale ushtrojnë një rol që padyshim nuk është më pak i rëndësishëm në aspektin shoqëror dhe politik, sesa ai i një deputeti, dhe do të ishte logjike të gëzonin të njëjtën mbrojtje ndaj veprimit të pushtetit gjyqësor.
Imuniteti mund të kritikohet si një privilegj i pamerituar i klasës politike, por për sa kohë kjo mbrojtje ekziston, ashtu siç thuhet për drejtësinë, edhe imuniteti, duhet të jetë i barabartë për të gjithë.
Nuk është e qartë nëse Gjykata Kushtetuese do ta zgjidhë menjëherë çështjen e ngritur nga qeveria për rastin Balluku, edhe duke marrë parasysh faktin që zëvendëskryeministrja nuk ka konsumuar ende fazat e tjera të ankimit të parashikuara nga ligji, deri në Gjykatën e Lartë, pas të cilave zakonisht ndërhyn Gjykata Kushtetuese. Por sidoqoftë, cilido qoftë vendimi, ai nuk do të hyjë në themel të akuzave të SPAK dhe as të motiveve që e kanë shtyrë këtë të fundit të kërkojë masa parandaluese: pra rrezikun e manipulimit të provave, rrezikun e përsëritjes së veprës penale dhe rrezikun e arratisjes. Janë të njëjtat arsye me të cilat justifikohet arresti shtëpiak apo arresti në burg, siç ka ndodhur edhe me kryebashkiakun Erjon Veliaj. Gjykata Kushtetuese nuk do të shprehet as për akuzat dhe as për provat e mbledhura kundër Belinda Ballukut, por mund të thotë vetëm nëse ajo masë e vendosur nga GjKKO përbën apo jo një ndërhyrje në pavarësinë e pushtetit ekzekutiv në raport me pushtetin gjyqësor, dhe eventualisht ta pezullojë atë.
Nëse masa pezullohet, Belinda Balluku do të rimerrte funksionet e saj dhe do të riintegrohej në rolin e ministres dhe zëvendëskryeministres, por SPAK, duke konfirmuar nevojat e veta të sigurisë, mund të rrisë nivelin e kërkesës dhe t’i kërkojë parlamentit, arrestimin e saj (përfshirë atë në shtëpi), për të cilin ajo gëzon imunitet. Një perspektivë përballë së cilës Balluku, siç kemi sugjeruar që në ditën e parë, do të bënte mirë të jepte dorëheqjen nga çdo funksion dhe të përballej me procesin si një qytetare e lirë për të provuar pafajësinë e saj. Duke mos ushtruar detyrën qeveritare, në fakt, do të ishte më e vështirë për SPAK të justifikonte nevojën për arrestimin e saj.
Pezullimi nga funksionet i Belinda Ballukut, më shumë sesa një ndërhyrje në pushtetin ekzekutiv, duket kështu, si një përpjekje nga ana e SPAK për të minimizuar impaktin e hetimit mbi figurën e një zyrtareje të lartë qeveritare, duke garantuar njëkohësisht nevojat e hetimeve. Pezullimi i Belinda Ballukut mund të ketë qenë, paradoksalisht, një “akt respekti”, pasi pezullimi nga funksioni është padyshim më pak i rëndë se arresti shtëpiak, apo madje arresti në burg, siç ka ndodhur me ish-presidentin e Republikës Ilir Meta, me kryebashkiakun e Tiranës Erjon Veliaj, me ish-ministra dhe ish-kryebashkiakë si Lefter Koka, Ilir Beqaj, Vangjush Dako dhe shumë të tjerë ndaj të cilëve nuk u tregua asnjë kujdes. Edhe ndaj Sali Berishës, SPAK tregoi një farë “respekti”, pasi ai nuk përfundoi në arrest shtëpiak si masë sigurie kryesore, por vetëm sepse ai (me arrogancën e tij të zakonshme) kishte shkelur detyrimin e paraqitjes.
Pezullimi i Ballukut mund të përbëjë, pra, një përpjekje nga ana e SPAK për të gjetur një kompromis midis nevojës së tij institucionale për të vijuar hetimet duke mbrojtur provat dhe pa ndërhyrje ndaj përfaqësuesve të pushtetit, dhe njëkohësisht për ta bërë këtë, pa kerkuar masave ekstreme si arresti paraprak, një praktikë që, në fakt, ka shkaktuar raste të rënda të teprimit gjatë dy viteve të fundit. Qeveria ka arsyet e veta për t’i kërkuar një mendim Gjykatës Kushtetuese për rastin konkret, por së bashku me parlamentin nuk mund të shmangë trajtimin e problemit që qëndron në rrënjë të gjithçkaje: ndryshimi e ligjit mbi imunitetin, duke përfshirë pezullimin dhe duke e unifikuar atë edhe për kryebashkiakët dhe ministrat, dhe duke i ofruar kështu, Prokurorisë së Posaçme, një kornizë të qartë ligjore për të kryer hetimet pa u detyruar të ndjekë rrugë të shkurtëra procedurale, e duke kufizuar kështu abuzimet dhe ndërhyrjet.
Qeveria dhe parlamenti duhet të vendosin nëse qëllimi është të pengojnë hetimet e SPAK, apo thjesht të garantojnë ndarjen e pushteteve, duke detyruar autoritetin gjyqësor t’i kërkojë parlamentit (ose këshillit bashkiak) lejen për të ndërmarrë masa kufizuese ndaj figurave të larta institucionale të zgjedhura apo të emëruara, përfshirë arrestin por edhe pezullimin nga funksioni.
Deri më tani, kryeministri Edi Rama ka deklaruar se me rekursin në Gjykatën Kushtetuese synon vetëm të afirmojë parimin e padiskutueshëm të ndarjes së pushteteve. Por pa një ndryshim ligjor mbi imunitetin, që duhet të favorizojë pezullimin nga funksioni dhe të kufizojë arrestimet paraprake, duke ia nënshtruar, sidoqoftë, këto masa, autorizimit të parlamentit ose të këshillit bashkiak, rreziku është që SPAK do të detyrohet të rikthehet te e vetmja rrugë që i mbetet hapur: të kërkojë arrestime./dritare.net
