Babanë tim e shpëtuan shqiptarët! Rrëfimi i Lia Tosi
E Enjte 23 Tetor 2025, 20:08
Dritare.net
Në një rrëfim prekës dhe të pasur me detaje historike, zbulohet historia e jashtëzakonshme e Carlo Tosit, një mjeku dhe oficeri italian, udhëtimi i të cilit gjatë Luftës së Dytë Botërore e çoi nga fronti grek në zemër të rezistencës shqiptare. Përmes kujtimeve të së bijës, shpaloset një kapitull i panjohur i historisë italo-shqiptare, një dëshmi e guximit, mbijetesës dhe lidhjeve njerëzore të farkëtuara në mes të kaosit të luftës.
E gjithë historia fillon në mars të vitit 1941, kur tenenti Carlo Tosi, pjesë e regjimentit të 127-të të Divizionit "Firenze", dërgohet në Shqipëri. Pas kapitullimit të Italisë më 8 shtator 1943, ndërsa shumë njësi ushtarake u dorëzuan ose u shpërbënë, Divizionet "Firenze" dhe "Perugia" morën një vendim historik: të mos i dorëzonin armët gjermanëve. Ky akt mosbindjeje ndaj urdhrave të gjeneralit Dalmazzo shënoi lindjen e njësive të para partizane italiane në tokën shqiptare. Këta ushtarë italianë, të udhëhequr nga idealet e lirisë, u bashkuan me partizanët shqiptarë, duke krijuar batalione të famshme si "Gramshi" dhe "Matteotti".
Beteja e Krujës, ku ata luftuan krah për krah me forcat shqiptare kundër gjermanëve, është një moment kyç i kësaj vëllazërie të re. Pas betejës, Tozi dhe shumë të tjerë u detyruan të fshiheshin në malet shqiptare, ku gjetën strehim dhe mbështetje nga familjet vendase, një dëshmi e bujarisë së popullit shqiptar që, pavarësisht se ishte nën pushtim, ndau bukën dhe strehën me ish-armiqtë e kthyer në aleatë. Rrëfimi merr një kthesë dramatike gjatë epidemisë së tifos ekzantematike. Në Selenicë dhe më vonë në Nova Varosh, Carlo Tosi, edhe pse vetë i sëmurë, shërbeu si mjek, duke shpëtuar jetë të panumërta partizanësh shqiptarë dhe italianë.
Një episod i paharrueshëm është momenti kur ai, në gjendje delirante nga ethet, çaktivizoi një bombë dore që një pacient tjetër kërcënonte ta hidhte, duke shpëtuar të gjithë të pranishmit në kasollen e të sëmurëve. Pas çlirimit të Shqipërisë, rruga e kthimit në atdhe ishte e gjatë dhe e vështirë. Sipas një marrëveshjeje mes qeverisë shqiptare dhe asaj italiane, specialistët si mjekët u mbajtën në Shqipëri për të ndihmuar në rindërtimin e vendit. Tosi punoi në Spitalin Civil të Tiranës, nën drejtimin e profesor Lozi-t të famshëm. Vetëm në nëntor të vitit 1945, pas një aventure të guximshme duke u hedhur në një avion sanitar italian në fushën e aviacionit të Tiranës, ai më në fund arriti të kthehej në Itali.
Kthimi i tij në Pistoia ishte një moment thellësisht emocional, veçanërisht për të bijën, e cila nuk e njihte të atin me mjekër të gjatë. Ky rrëfim nuk është vetëm historia e një njeriu, por një dritare mbi një periudhë të harruar, ku armiqtë u bënë vëllezër armësh dhe ku humanizmi triumfoi mbi brutalitetin e luftës. Është një homazh për mijëra ushtarë italianë që zgjodhën anën e drejtë të historisë dhe një mirënjohje e thellë për popullin shqiptar, i cili u ofroi atyre strehë dhe shpëtim./dritare.net
