Brenda qytetit nëntokësor të Enver Hoxhës/ Spitali sekret me 30 dhoma që nuk u përdor kurrë
E Diel 30 Nëntor 2025, 13:01
Dritare.net
Në zemër të maleve të Voskopojës, fshehur mes pishave dhe historisë së lashtë të këtij qytetërimi, dergjet një relike e frikshme dhe madhështore e Luftës së Ftohtë, spitali Sekret Ushtarak i Enver Hoxhës. Ky objekt i klasifikuar si 'Sekret Shtetëror' për dekada të tëra, hap dyert përmes dëshmive të rralla të banorëve lokalë, duke zbuluar paranojën e regjimit komunist për një sulm bërthamor apo konvencional që nuk erdhi kurrë.
E ndërtuar midis viteve 1970 dhe 1980, struktura është një labirint betoni dhe hekuri i futur thellë në mal, i projektuar për t'i rezistuar bombardimeve më të rënda. Siç dëshmon banori Anton Falo, ky spital nuk ishte thjesht një bunker, por një strukturë plotësisht funksionale që do të zëvendësonte Spitalin e Korçës në kohë lufte.
Me rreth 30 dhoma të mëdha, salla operacioni, reparte stomatologjie, pediatrie dhe kirurgjie, ky kompleks ishte projektuar për të operuar në izolim të plotë. Zgjedhja e vendndodhjes nuk ishte e rastësishme. Zona mbi Manastirin e Shën Prodhomit, e njohur nga vendasit edhe si vendpushimi veror i Enver Hoxhës, ofronte një kamuflazh natyror të përsosur. Pisha të larta dhe terren i thyer e bënin të padukshëm nga ajri, ndërsa aksesi tokësor kontrollohej rreptësisht nga postblloqe ushtarake.
Banorët e Voskopojës, ndonëse jetonin pranë, e kishin rreptësisht të ndaluar t'i afroheshin perimetrit të sigurisë, i cili ruhej me armë. 'Vija e kuqe' te Çezma e Ushtarit shënonte kufirin midis jetës civile dhe sekretit ushtarak; kushdo që guxonte ta kalonte, rrezikonte jetën. Infrastruktura mbështetëse ishte po aq mbresëlënëse sa vetë spitali.
Uji dhe energjia elektrike vinin përmes linjave të dedikuara nëntokësore nga Hidrocentrali i Vithkuqit, kilometra larg. Sistemet e ventilimit, me tuba që çanin shkëmbin për të dalë në sipërfaqe, siguronin ajër të filtruar në rast sulmesh kimike. Dyert masive të blinduara, të cilat sot janë vjedhur për skrap, dikur ndanin seksione të ndryshme për të izoluar shpërthimet ose kontaminimin.
Sot, gjendja e spitalit është një dëshmi e tranzicionit kaotik të Shqipërisë.
Pas viteve '90, me rënien e regjimit dhe shpërbërjen e ushtrisë, objekti ra pre e plaçkitjes masive. Të gjitha pajisjet mjekësore, kabllot elektrike, tubacionet dhe dyert e hekurit u shkulën brutalisht. Megjithatë, struktura e betonit, e ndërtuar me çimento të cilësisë së lartë nga xhenio ushtarake, ka mbijetuar. Natyra ka filluar të rimarrë atë që i takon; lagështira dhe uji që depërton nga mali kanë krijuar stalaktite dhe stalakmite gëlqerore, duke i dhënë dhomave të zbrazëta pamjen e shpellave natyrore.
Ky 'Spital Fantazmë', siç e quajnë tani, përfaqëson një potencial të jashtëzakonshëm turistik. Është një muze i gjallë i paranojës komuniste dhe inxhinierisë ushtarake. Rruga që lidh Voskopojën me fshatin Shipskë kalon përmes këtij itenerari, duke ofruar mundësinë për një turizëm historik dhe aventuror. Restaurimi i pjesshëm, pastrimi dhe ndriçimi i tuneleve do ta kthenin këtë relike të harruar në një nga atraksionet më unike të Ballkanit, duke treguar historinë e një lufte që u përgatit me dekada, por fatmirësisht nuk u luftua kurrë./dritare.net
