Unë kërkova në 10 vite fajtorët e Diktaturës! Flet Jonila Godole
E Martë 23 Dhjetor 2025, 20:08
Dritare.net
Në një rrëfim për emisionin Shqip nga Rudina Xhunga në DritareTV, studiuesja, autorja dhe drejtuesja e Institutit për Demokraci, Media dhe Kulturë, Jonila Godole, ka bërë një analizë të detajuar të tranzicionit shqiptar, duke marrë shkas nga libri i saj i fundit, “Manual Rrëzimi”. Ajo që nisi si një bisedë mbi letërsinë dhe përballjen me diktaturën, u shndërrua shpejt në një analizë të mprehtë të dështimeve sistemike të shoqërisë shqiptare përgjatë tri dekadave të fundit.
Godole, e njohur për qëndrimet e saj kritike dhe punën e palodhur me kujtesën kolektive, argumentoi se Shqipëria nuk ka përjetuar thjesht një rrëzim të sistemit të vjetër, por një rrënim të vazhdueshëm moral dhe shoqëror, ku strukturat e së keqes janë transformuar, por nuk janë zhdukur.
Një nga pikat më nevralgjike të bisedës u përqendrua te miti i pafajësisë kolektive dhe te mënyra se si shoqëria shqiptare zgjodhi të përballej, ose më saktë, të mos përballej, me të shkuarën komuniste. Godole solli në vëmendje hulumtimet e saj në arkiva, duke zbuluar një realitet tronditës: pas 20 shkurtit 1991, datës simbolike të rrëzimit të shtatores së Enver Hoxhës, institucionet dhe qytetarët vazhdonin të dërgonin me mijëra letra mbështetjeje regjimit, duke kërkuar armatosje dhe ndëshkimin e vagabondëve që kërkonin liri. Kjo dëshmi historike, sipas autores, rrëzon narrativën komode se të gjithë ishin viktima dhe askush nuk ishte përgjegjës, duke nxjerrë në pah banalitetin e së keqes dhe indoktrinimin e thellë që kishte pësuar shoqëria. Godole nuk u ndal vetëm te historia.
Ajo tërhoqi paralele të frikshme midis mekanizmave të diktaturës dhe realitetit të sotëm politik e social në Shqipëri. Ajo foli për spiralen e heshtjes, një fenomen ku intelektualët dhe qytetarët zgjedhin të mos flasin për shkak të frikës nga linçimi publik, veçanërisht në rrjetet sociale, të cilat ajo i krahasoi me gjyqet publike të komunizmit. Sipas saj, turma digjitale sot vepron me të njëjtën egërsi si turma që dikur godiste 'armiqtë e klasës', duke krijuar një mjedis ku mendimi kritik mbytet dhe konformizmi shpërblehet. Një tjetër temë madhore ishte dështimi i sistemit të drejtësisë dhe mungesa e një katarsisi shoqëror. Godole theksoi se mosndëshkimi i krimeve të diktaturës krijoi precedentin për pandëshkueshmërinë e korrupsionit dhe krimit sot. Ajo ndau histori personale dhe të dëshmitarëve që ka intervistuar, duke ilustruar traumën e patrajtuar që kalon nga njëri brez te tjetri.
Për Godolen, ikja masive e shqiptarëve, dhe veçanërisht e 'masës kritike' ose elitës morale, është një humbje e pariparueshme që e lë vendin në dorën e mediokritetit dhe korrupsionit. Megjithatë, në këtë 'manual rrëzimi', Godole ofron edhe një fije shprese, e cila kalon përmes edukimit dhe përballjes individuale me të vërtetën. Ajo bëri thirrje për një sistem arsimor që nuk prodhon 'robotë' të bindur, por individë me mendim kritik, të aftë të sfidojnë autoritetin dhe të kërkojnë llogari. Rrëfimi i saj personal mbi përvojën në Gjermani dhe kthimin në Shqipëri shërbeu si një dëshmi se ndryshimi është i mundur, por ai kërkon një sakrificë të vazhdueshme dhe refuzimin për të bërë kompromis me të keqen, sado joshëse ose e frikshme të jetë ajo./dritare.net
