Shqipëria, ajo e dashura e babëzisë së shqiptarëve!

Nga Eni Molla

Kur mbërrin në Rinas e para gjë që të godet është era e Shqipërisë. Nuk ka rëndësi nëse është e molepsur me lloj-lloj erërash të tjera, ti e njeh. Është njësoj me erën e trupit tënd përpara se të ikje, atëherë kur jetoje aty. Është njësoj me erën e shtëpisë tënde dikur, kur qëndronte e hapur. Atëherë ti i dorëzohesh shqyerjes së madhe dhe një dileme hamletiane: pse nuk jam këtu, por jam atje?

Pastaj taksia del nga Rinasi, përshkon rrugë të rregulluara disi-disi, por ti nga mjegulla e kujtimeve të të shkuarës e di fare mirë se si qenë të katandisura herën e fundit, kështu që të duken të mira tani. Gjethnaja e shkurreve buzë tyre ka një cipë të verdhë gushti dhe pluhuri, dekoruar aty këtu nga ambalazhe plastike të hedhura përqark. Ta vret syrin, por e pranon, je në Atdhe.

Më pas taksia hyn në lagjen tënde e cila nuk ndodhet aspak në një pozicion periferik, përkundrazi, bën pjesë tek lagjet më të vjetra të qytetit, e megjithatë të duket sikur hyn në një rrugicë favelash braziliane. Muret që dikur me krenari përhapnin aromë trendafilash, tashmë mbajnë mbi trup harna shtesash pa fund dhe dritare pa pikë simetrie. Një qen fle i qetë mbi një prag, kazani i plehrave tek vendi i zakonshëm grindet me çarçafët e bardhë borë të komshies në katin e dytë. Nuk e kupton cili fiton, aroma e pluhurit larës të çarçafëve apo kazani ndohtës ajri. E pranon. Është një imazh i vjetër i asaj rruge, që atëherë kur ti ishe atje, pjesë e grupit të tyre. I afrohesh një dere metalike, të lyer me bojë jeshile të errët, si shumë të tjera. Aty thyhesh krejtësisht. Pamja e atyre dy kanatave gjysëm të shtembëra të gjunjëzojnë. Ajo je ti. Ajo pamje të përfaqëson thellë në nëndijen tënde. Dhe turbull mundohesh të kujtosh jetën tënde të tanishme, dekadat e tëra gjatë të cilave ke luftuar në vend të huaj për një status social më të mirë.. por pamja e asaj dere modeste, paksa të ndryshkur, i hedh poshtë të gjitha. Ti je ende këtu me mua, thotë, luan ende këtu përpara meje dhe e qeshura jote e gëzuar i është ngjitur trupit tim me forcë. Nuk shqitet. E kush dëshiron që t’i shqitet? Ti nuk dëshiron asgjë më tepër se faljen e asaj dere të vjetër aq të aftë të shqyejë shpirtra dhe të lëvizë nga themeli ndërgjegjen.

Pastaj e hap derën e ndryshkur dhe të shtrembëruar vetmisë dhe hyn brenda. Me rrobat e tua të zgjedhura me kujdes, me trolley-n kompakt e të lehtë, me atletet e bardha borë, janë të reja, të blera enkas për Atdhe! …më kot mundohesh të mbash në këmbë strukturën e një gruaje. Në ato pak çaste kthehesh në një vajzë të vogël që brenda atyre mureve merr jetë. Patjetër që shtëpia ka erën e lagështirës së shtëpive të mbyllura, patjetër që muret vende vende janë të rëna suvaje se nuk e ka prekur njeri që atëherë kur e ka ndërtuar gjyshi…Me ty është edhe brezi i katërt, një kokë bjonde që të ndjek, një trup i zgjatur, i bukur, që merret me sport. Ai vështron dhe nuk kupton. Nuk kupton që anglishten të cilën ti e flet aq mirë, më mirë se kushdo atje në vendlindjen e tij në Europë, e ke mësuar aty, mes 4 mureve me suva të rënë. Nuk kupton se në atë raft librash mbushur deng, që atij i duket thjesht nje mbetje fatkeqe e së shkuarës, gjenden mendjet më të mëdha të njerëzimit, të cilat ai atje në perëndim nuk i ka lexuar ende, pavarësisht këmbënguljen e asaj vajzës së vogël që tani ka për nënë. Ti përkulesh tek pragu, qëndron për një moment ashtu, si tek një varr i dashur dhe pastaj i jep kurajo vetes. Ka njerëz që kanë lindur aq të varfër ( shpirtërisht) sa nuk kanë mundur të jetojnë as një jetë të vetme, ti ke jetuar dy. Dhe tani, si për magji udhëton në kohë me një airbus çfarëdo. Atëherë kujtohesh se kush je. Se çfarë ke përfaqësuar gjithnjë... grimca gjyshesh, grimca prindërish, grimca mësuesish, grimca dashurie, grimca fëminije, grimca gazi dhe një dozë të madhe besimi, të dhënë nga një komunitet i tërë që besonte tek ty, që mendonte se ti po rriteshe e shkëlqyer, që dija do të të nxirrte në dritë ty dhe Atdheun tënd. Ti ul kokën. Jeta nuk është kaq e thjeshtë…

I kërkon kokës bjonde të të ndihmojë të hapësh dritaret që të ajrosen dhomat dhe më pas vendos që të hash drekë jashtë. Që t’u lësh dhomave kohë të zhbrazen nga emocioni. Kur del nga dera e ndryshkur shikon një fytyrë të njohur. Djaloshi i dikurshëm, tani burrë të shikon i buzëqeshur. “Paske ardhur”? Kjo është përshëndetja tipike: Paske ardhur? Për ne të ikurit që vijmë. Por është një përshëndetje shumë e bukur. Nuk thotë si je? Si po të shkon jeta? Ose një përshëndetje çfarëdo…

Paske ardhur? Duket sikur thotë, po të prisnim. Paske ardhur nuk i thuhet një të huaji, i thuhet mirësevjen. Ty kjo paske ardhur pa shumë temena, por me një nuancë të lehtë nostalgjie të pëlqen…ndjehesh e kujtuar, e pritur. Në atë rrugë nuk të kanë harruar. Ardhja jote ishte e pritur. Burri që të përshëndet jeton tek shtëpia ngjitur me tënden. Aty ka lindur edhe nuk është larguar kurrë që aty. Është djalë! Motrat e tij, dikur vajzat me të cilat kaloje pasditet e nxehta të verës, kanë ikur. Nuk jetojnë më aty se janë martuar. Edhe ai është martuar. Ka 3 fëmijë, ka zgjeruar shtëpinë, i ka marrë pak vend rrugës për të zgjeruar oborrin, ka bërë katin e dytë. Parkon përpara derës së shtëpisë së vet dhe taksia ty, u desh të të lërë në krye të rrugës sepse nuk hynte dot. Ashtu kanë bërë edhe të tjerët, jo vetëm ai. Gjithë rruga është ashtu. Gjithë qyteti…ndoshta gjithë shteti.

“Nga je nisur kështu”? E pyet sikur të ishit parë dje. Ai përqafon kokën bjonde, e ngre në ajër e shkund mirë e mirë njësoj siç bën me djemtë e tij edhe pastaj me nge përgjigjet.

“Në plazh! Do vish me ne”? I kthehet tim biri. Evropiani shikon nga unë çuditshëm. Është gati, por nuk është i mësuar me një manifestim të tillë dashurie.

“Jo sot”, i përgjigjem unë në vend të tij, “ditë tjetër”. Vazhdojmë të bisedojmë si miq të vjetër. Si fëmijë që dikur kanë qenë shokë.

Pyet për punën, për shëndetin, për fëmijët dhe burrin me rend, gjë që ti e ke humbur në bisedën tënde.

Pastaj fillon ankohet, për rrogën, për pluhurin, për shkatërrimin e qytetit, për vapën, për të gjitha.

…nuk ka më trëndafila, ka prerë fikusin gjigand se fut makinën dhe ti çuditesh. E pyet veten pse nuk ka mbjellë më trëndafilë? Ku janë kurorat e gjelbra që shfaqeshin hijshëm nga prapa çatisë së kuqe? Dikur banorët pastronin rrugën, lyenin me gëlqere trungjet e pemëve, kujdeseshin për Atdheun duke u nisur nga rruga përballë. E bëjnë edhe atje në perëndim. Që kur ke lindur fëmijë, të cilët frekuentojnë realitetin lokal e kupton se sa të lidhur janë me territorin, me famullinë e tyre, me lagjen, me tingullin e këmbanës së kishës së vet. Sigurisht ata, perëndimorët janë mëndjemëdhenj deri në mëkatë, por kur i njeh kupton se sa të dedikuar janë. Jo më të pregatitur, jo më të zgjuar, qoftëlarg më të bukur! Por më dinamikë po! Më të dedikuar patjetër! Ata nuk mund të thonë, nuk bëhet ky vend, do iki…nuk kanë ku të ikin. Kapitalizmi i tyre liberal është tani për tani sistemi më funksional i planetit. Nuk kanë një Evropë…rezervë…si ne! Ata janë Evropa!

Ka pluhur, thotë, vapë… dhe ti mendon për hijen e fikusit qe binte deri në rrugë…mendon për shelgjet që rriteshin përpara shtëpive varg. Nuk janë më. Ka një pallat aty. Pallati ndoshta duhej ndërtuar, edhe dyqanet poshtë tij, por babëzia mund të ishte pak më e moderuar, dhe të lejonte të paktën hapësirë për shelgjet. Ai pallat tani është një kuçedër që i ka ndaluar rrugës ajrin, diellin…

Ai ankohet se ne darkë është errët pus lagjja. “Nuk punojnë këta jo”! Të thotë. Atëherë ti gjen një moment kur ai përtypet, dhe përpiqesh të thuash një frazë kostruktive nga një ankesë e tij në tjetrën. Pse nuk ka shkuar të ankohet në komunë për ndriçimin që mungon darkave?

Dhe ai të përgjigjet, “ Nck! Nuk bëjnë gjë! Ky vend nuk bëhet!” E shoqëruar me një “leje fare, duhet me ik.”

Ti ul sytë…shikon derën e dashur , zemrën tënde që e ke kyçur aty dhe pyet veten se si mund të mos bëhet një vend që ekziston? Dhe për ty që ndryshe nga ai ke ikur njëherë,pyetja tjetër dhe njëkohësisht më e tmerrshmja është e dyta: Nëse ky vend nuk bëhet, atëherë unë kush jam? Nga vij? Nga një vend i zhbërë? Por komshiu yt qëndron aty i qetë, atij i duket vetja tamam. I bërë. Prandaj thotë duhet të iki prej këtej, prej këtij vendi të zhbërë, në një vend të bërë. Ashtu thotë, por me siguri nuk do të largohet, tashmë është dyzetekatër vjeç, nuk di gjuhë të huaja, punon duraluminin, merr një pagë të mirë. Befas kupton lehtësinë me të cilën ai thotë nuk bëhet ky vend, do iki, dhe peshën që ka tek ty…një abis!

“Bëtë mirë ju që ikët”, të thotë, dhe ti e di se nuk ka asnjë lidhje me vendin. Ka lidhje me atë vetë, me monotoninë e jetës në përgjithësi, me paaftësinë e tij për të modeluar vetveten, për të përballuar heshtjen që zotëron gjatë leximit të një libri, zërin e tij të brendshëm që flet. Ka lidhje me faktin që në qytet u hap një kinema dhe u mbyll pas pak muajsh sepse askush nuk kishte interes…ka lidhje me kafenetë plot dhe me asnjë librari…atëherë të vjen një mendim tjetër i tmerrshëm: Nuk ka faj Shqipëria, këta e kanë fajin!

Kështu të tha edhe taksisti kur të solli. Vajza e tij kishte mbaruar shkollën e lartë me mesataren 9.5 dhe nuk gjente punë me rrogë të mirë. “Ky vend nuk bëhet”, tha. “Duhet me ik. I thashë gocës për pesëqindmijë lekë rri në shtëpi”. Ti hap gojën të thuash një frazë, por ai ta qep duke thënë… “Ju andej keni rroga të mira, ky vend nuk bëhet”. Ti kërkon t’i thuash taksistit kujdes, se ndoshta nga zemërimi i vajzës i kaloi një STOP-i pa ndaluar , por edhe sinjalistika përtokë është krejt e fshirë tashmë, dhe ndoshta askush nuk e respekton më…

Kështu të tha edhe kushërira jota, njëzet e pesë vjeçare e cila sapo ka mbaruar shkollën. Tha që i ka dhënë shumë këtij qyteti, dhe ky qytet nuk po i gjen një punë si pedagoge e jashtme në fakultet. Ti shqyen sytë, por ajo të përgjigjet. “Do aplikoj për jashtë…ky vend nuk bëhet…ka korrupsion”. Dhe ty të kujtohet nëna e saj, që të lutej të ndërhyje tek pedagogia ( ish shoqja jote e klasës!) që ta kalonte, me shpërblim natyrisht, me para, po ishalla po na e kalon. Atëherë flitej për një copë diplomë, sot për një pedagoge të jashtme në fakultet…ka bërë rrugë kushërira e vogël, është ky vend që nuk bëhet!

Kështu tha dhe halla e tët shoqi. Nënpunës në një zyrë shtetërore, burrë e grua. “Nuk bëhet ky vend” tha, “këtu njerëzit janë si kafshë…unë që kam të bëj përditë me ta e di mirë”, ndaj dhe vajzat e saj studiojnë larg, në Evropë. E madhja ishte në vit të fundit, tha.“Shpirti im e di si i kam mbajtur gjithë këto vite”. Ti nuk do të bësh llogaritë e hallës, por sesi një rrogë shteti shqiptar mund të mbajë dy vajza studente në Europën e shtrenjtë. Flet vjerra jote: “Ka korrupsion,” thotë, “përndryshe nuk ia dalin dot shqiptarët të shkollojnë fëmijët në Evropë! Nuk ka mundësi”. Ti çuditesh, ndonjëherë ajo flet aq qartë, sa i tremb të gjithë.

Ky vend nuk bëhet, thotë shoku i klasës, tani punon në një fondacion privat, merret me ekonomi. Të tregon për një gjykatëse qe nuk kuptonte asfare nga ligji, dhe ky, me shokët e tij ekonomistë, bënin llogari që t’u binte seanca pikërisht me të. “Ajo”, tha “është kokrra injorantes. Nuk merr as shumë dreqi se e di sa keq është”. Dhe ti e di shumë mirë se SPAK-u e shkarkoi gjykatësen se nuk justifikonte më shumë se një milion euro. “…nuk merr shumë dreqi se e di se sa keq është…nuk merr erë fare nga ligji”.

Ashtu tha dhe xhaxhai, nuk e bëjmë dot pallat shtëpinë e gjyshes se ka dalë zonë arkeologjike. “Ata i vunë kazmën tek Torra,” tha, “edhe me demek po ruajnë shtëpinë time. Kushedi se ku ia kanë vënë syrin tek lagja, edhe nuk lejojnë t’u prishet terezia. Ore janë të gjithë një tavë, të korruptuar, ishalla po bëjmë pallat këtu edhe të sistemojmë kalamajtë se ky vend nuk bëhet. Ti çojmë jashtë”!

Pastaj, pastaj ishte ai djaloshi në supermarkatë, ku hyre për të blerë ujë. Të kaloi përpara pa të keq fare dhe u përpoq të paguante. Kur ti e shtangur i the, “çuni jam unë përpara teje”, njësoj, sërish pa të keq e pa iu dridhur qerpiku doli pas teje, sikur një çast më parë të kishe qenë e padukshme…Natyrisht ti e padukshme ke qenë për vite me radhë në vend të huaj por jo në radhën e supermarketit. Ke qenë e padukshme në çdo gjë tjetër, por jo fizikisht…të paktën në radhën e supermarketit të respektonin!

Në këtë nivel të padukshmërisë kemi mbërritur në vendin tonë?

Dhe ty të dhemb koka…nga të gjithë…shikon këta njerëz dhe të duken si të shpërbërë…si pa lëkurë që i përmbledh e i fut brenda vetvetes. Secili i shkëput një kafshatë të babëzitur Atdheut, secili në mënyrën e vet, me gardhin, rrugën, detin, malin, pishat…me padijen, me besimin se dija nuk duhet, me paturpësinë…me idenë se faji është i atyre…i atij…i korrupsionit nga ana e alienëve të cilët jetojnë në Mars dhe vijnë e korruptohen në Atdheun tonë.

Shikon lajmet…nuk flasin veçse për njerës që hanë Shqipërinë…dhe nuk e hanë siç hanin Migjenin këpucët e Lulit të vocërr, nuk ka më Lula të gjorë, tek-tuk ndonjë sokrat të vuajtur, tashmë janë bërë derra aq të kënaqur saqë e vogla Shqipëri nuk u del dot…

Ke një shije të hidhur kur kujton jetën tënde…se sa e vështirë ishte e tatëpjeta në një vend të huaj, pa miq, pa shokë, pa korrupsion. Nuk e vrisje mendjen a bëhej apo nuk bëhej ai vend ku jetoje. Ti çdo ditë që i madhi Zot sillte mbi tokë bëje pjesën tënde. Atë që duhej, edhe më shumë, prej sedrës së sëmurë të shqiptarit, “Që të mos përgojohem”!Jo ti si njeri, ti si shqiptar. Mund edhe të të cilësonin me veti jo fort të mira, do ta kishe pranuar, por të të përgojonin si shqiptare, kjo do të kishte qenë krejtësisht ndryshe. Nuk e ke lejuar kurrë. Ja ke ngulitur edhe kokës bjonde si një vlerë absolute të qenit shqiptar. “Sillu mirë për veten tënde por edhe që të mos thonë, ja shqiptari”!

…dhe duke u çapitur atyre rrugëve aq të dashura që të kanë njohur atëherë kur ti mund të ishe bërë gjithçka, vjen ajo pyetja e përhershme: Si do të kishte qenë jeta ime këtu? Edhe unë kështu do t’i shkulja copa Shqipërisë? Do të korruptoheshe që të mbaje kokën bjonde në Europë, se ky vend është i korruptuar? Apo do të ishe nga ata sokratët e paktë ? Edhe mund të kishe përdorur mundësitë e tua për një status social më të mirë, patjetër, si të gjithë, por nuk do të kishe lejuar kurrë që koka bjonde të mbeste injorant. Nuk do të kishe lejuar sepse ke nevojë të flasësh me femijën tënd, të kuptosh që brenda tij rritet mendimi, madje edhe mendimi kritik. Për këtë do të ishe kujdesur kudo që të jetoje ti dhe ai.

Kthehesh me tët bir në shtëpinë e gjyshit të tij. Hyn brenda, tashmë është vonë. Ai bulkthi i zakonshëm ka zaptuar një dritare dhe zhurma e tij të mban zgjuar. Ulesh tek kolltuku yt i preferuar, merr albumin e fotografive dhe i tregon tët biri një kohë të shkuar ku ëndrat flinin mbi kapakët e syve të fëmijëve. Ku lodhja flinte mbi krahët e prindërve, ku turpi flinte tek buzët e gjyshërve, ku dija flinte tek fjalët e mësuesve dhe kur ndërgjegja kishte ende një vend mbrenda njerezve. Dhe ndërsa i tregon atij djaloshi kurioz këto gjëra befas kupton një të vërtetë të madhe, të cilën çuditesh si nuk e ke kuptuar më përpara. Se sa naivë ishin të rriturit e fëmijërisë tënde, sa shumë besonin në vlerat absolute të njerëzimit, në një në një jetë perfekte atje përtej detit…sa shumë besonin se ishin të barabartë me botën perëndimore atje tej…sepse kishin Vlera! Sa shumë gaboheshin…

Pas gati tridhjetë vjetësh ti e di fare mirë që nuk është ashtu…atje larg humbesh si një kokrrizë rëre…dhe po humbe askujt nuk do t’i dhëmbë për ty, përveç asaj derës së ndryshkur që kërkëllin me mallëngjim kur ti kthehesh. Aty janë shpirtat e gjyshërve…

Dëshiron të jesh brenda atyre filmave me fantashkencë, të trasportosh shqiptarët në një vend të qytetëruar në perëndim dhe t’i lësh atje për tridhjetë vjet. Ndoshta kur të kthehen nuk do të kenë më egon të shkulin copa Shqipërie për të qenë mbi të tjerët, ndoshta do të jenë aq të përmallur, aq të velur me sfidat e jetës saqë do t’ju dalë një kasollë modeste në Atdhe, do t’u mjaftojë bukë e kripë e zemër në vend të stresit që prodhon epoka në të cilën jetojmë.

Evropiani ecejaket duke kërkuar gjurmë të historisë së tij si brez i katërt i asaj shtëpie. Vdes të vijë në Shqipëri…vdes për detin e Shqipërisë, për ushqimin, për klimën…pastaj për vallet, për nxehësinë e njerëzve, për vajzat e bukura,për njerëzit pavarësisht se ankohen… për këtë përzierjen mes lindjes dhe perëndimit…

“Këtu është një mrekulli”! Të thotë. “Pavarësisht të gjithave ky është vendi që preferoj në të gjithë botën”! Pohon me bindje. Edhe ai është shqiptar, ndjen një lidhje të motçme, edhe më të hershme, nga kërthiza e kohëve, me vendin e vet.

“Sa të mbaroj shkollen, do vij të jetoj këtu…tek shtëpia e gjyshit”, thotë i qetë.

Ti e shikon. Megjithëse adoleshent, ai i thotë gjërat më qetësisht se pjesa më e madhe e shqiptarëve përfshirë edhe ty…

“Mirë”, i thua tët biri. “Eja këtu…është e drejta jote”.

“Eja” i përsëris, me shpresën se ai, i ftohtë e bjond, nuk do të pretendojë as një copë Shqipërie, thjesht do ta shijojë atë… mirënjohës!/[dritare.net