Një monument për poetin në qytetin me buste heronjsh!
E Shtunë 27 Shtator 2025, 21:09
Dritare.net
Nga Mero Baze
Dje në mbrëmje, ndërsa po vija me Ilirjan Zhupën për këtu, dhe po kalonim poshtë Turanit, ai më kërkoi t’i bija borisë. “Duhet ta ruajmë zakonin të përshëndesim Petritin,” – më tha – “se ai tani këtyre anëve rri fshehur.”
Pesë vite më parë, në udhëtimin e tij të fundit drejt Tepelenës, në pranverë të vitit 2020, ndërsa kalonim në Qesarat, Petriti më vuri dorën mbi timon dhe më tha: “Shtyp tre herë borinë; ta dëgjoj Qazim Shemja që po kaloj. E bëj gjithmonë.”
Ngjan pak si një trill poetik lidhja e fortë mes tre poetëve tepelenas – Petrit Rukës, Ilirjan Zhupës dhe Qazim Shemes – të pandashëm as në letërsi dhe as në shoqëri, por në fakt ajo që i lidh është fakti se ata hynë së bashku dhe hynë në emër të Tepelenës në letërsinë shqiptare.
Në vitet ’80 letërsia shqiptare, posaçërisht poezia shqipe, u freskua nga tre vatra të reja poetike në vend: ajo e Tepelenës, e Lezhës dhe e Tropojës.
Në këtë përtëritje gjaku të poezisë shqiptare, Petrit Ruka ka një vend të veçantë, pasi u bë një poet emblemë që arriti të çojë në mënyrën më moderne Muzën poetike labe në poezinë shqiptare, duke i dhënë poezisë shqipe një finesë të rrallë, një realizëm të pashoq dhe një patriotizëm të vërtetë.
Eposi poetik i Labërisë është nga më të veçantat në Ballkan, pasi është niveli më i lartë i një poezie popullore e mbushur me metafora dhe elegancë poetike. Është aq i fortë sa edhe sikur të mos kishim arritur të kishim një poezi të kultivuar shqipe, poezia labe do të mjaftonte për të na shpëtuar nderin.
Por Petrit Ruka nuk është një transportues fizik i eposit labe në letërsinë shqiptare. Ai nuk është një mbledhës këngësh labe apo një krijues këngësh labe. Ai është një poet modern shqiptar që faktin që është rritur mes perlave të folklorit labe e ka kthyer në privilegj të jetës së tij. Ai i ngjan pak a shumë bletës që nuk çon në koshere as lulet që gjen rrugës, as petalet e tyre, por merr nektarin e tyre dhe në koshere prodhon mjaltin që rron dy mijë vjet. Pak a shumë kjo është ajo që ka bërë Petriti me folklorin e Labërisë.
Para tij e ka bërë këtë sprovë edhe Agim Shehu, por për shkak të periudhës kur shkruajti, ai mori dhe përdori nga Labëria patetizmin e saj. Petriti përdori gjithçka: lirikën e poezisë labe, ashpërsinë e saj, patriotizmin e saj, vajet dhe pse jo edhe ironinë e saj.
E di që krahasimet çalojnë dhe janë problem i madh mes shqiptarëve, por nëse Fishta mbeti një gjigand i madh i letrave shqipe, një përpunues i madh i eposit të Veriut, i historive të kreshnikëve tanë të cilët i mori nga letërsia gojore dhe i hodhi në Lahutën e Malësisë, Petrit Ruka e bëri këtë në një mënyrë më moderne me eposin e Labërisë, duke risjellë në një stil modern baladat e Labërisë.
Nëse Lasgush Poradeci mbahet sot si një nga poetët tanë më të mëdhenj lirikë, për shkak të vetmisë në të cilën vezulloi në vitet ’30 e më pas, Petrit Ruka për mua mbetet një nga poetët më të mëdhenj të dashurisë në poezinë shqiptare, me një lirikë më moderne dhe më të prekshme, në horizontin mes qiellit dhe tokës, ku të çon melankolia dhe dhimbja e dashurisë.
Nëse Dritëro Agolli mbeti në letërsinë shqiptare si një poet dhe shkrimtar i realizmit të thellë të botës shqiptare, mbështetur mbi karaktere njerëzish të prekshëm në rrugë, Petrit Ruka guxoi dhe futi në poezinë shqiptare angazhimin qytetar dhe vërejtjet e hidhura për realitetin e sotëm. Poezitë e tij emblemë – Baba, ne ikëm, Nëna ime nuk ka fotografi, apo poezia për pensionistët e lagjes që kërkojnë kafenë më të lirë, poezia Atdheu u shit, etj. – janë elegji që të mbledhin lotët në fyt për atë çfarë po i bëjmë atdheut.
Në amanetin e tij të fundit poetik, një libër që zhvarros baladat e eposit të Jugut duke i risjellë në një formë më moderne, ai ka bërë gjithçka që mund të bëjë një poet për atdheun e tij, për historinë e tij, për traditën kulturore të tij.
Në një nga baladat e librit, ajo e Hankos që shetit nëpër varre, ka një garë artistike me Ismail Kadarenë, rreth fuqisë së fjalës poetike labe.
Kur Ismail Kadareja ka shkruar Autobiografinë e Popullit në vargje, ai e ka marrë rrugëtimin e Hankos së bukur nëpër varre, si një metaforë ku bukuria e saj ngjallte të vdekurit dhe vriste të gjallët.
Petrit Ruka e ka ulur në tokë këtë histori, duke sjellë historinë tragjike të Hankos nga Kamenica, nuse në Zhulat, që rikthehet në fshatin e masakruar nga osmanët për të kërkuar varret e prindërve dhe vëllezërve të saj, duke vajtuar si Ajkuna dhe duke i dhënë përsëri kuptim vargut “të vdekurit i ngjalle.”
Dy poetë, që tek i njëjti varg, njëri shikon fuqinë e dashurisë mbi të vdekurit dhe tjetri fuqinë e vajtimit lab mbi vdekjen.
Dhe ndërsa përgatitnim këtë botim, nën peshën e pashpirt të kohës së pamjaftueshme që Petriti kishte për ta botuar në një ditë të caktuar, ai sillej sikur koha kishte ndalur dhe grindej me redaktorin e tij për tri ë që akoma jam i paqartë nëse duheshin apo nuk duheshin në gjithë atë libër, por që askush nuk i hapte rrugë njëri-tjetrit. Pastaj erdhi puna e kopertinës, që ishte e pazgjidhshme sikur të mos ishte një piktor i shquar shqiptar, Agim Sulaj, që ta zgjidhte këtë hall brenda tre ditëve. Dhe në fund ishte edhe ankthi i botuesit, që zakonisht është i shqetësuar vetëm për festat e promovimit.
Edi Rama, i cili erdhi në ceremoni t’i dorëzonte Petritit titullin Honoris Causa të Universitetit Europian të Tiranës, pa “vesin” e të gricurit me artistët dhe, me një seriozitet që na la pa fjalë, bëri një vlerësim thelbësor të veprës së Petritit, duke e cilësuar atë si një poet i ulur mirë në gurin e vet në letërsinë shqiptare.
Ai gur sot është aty para Kalasë, dhe ka rrotull buste pashallarësh me shpatë dhe luftëtarësh me armë, duke e bërë këtë qytet unik që të ulet mes tyre edhe një pasha i fjalës dhe luftëtar i madh i saj.
* Fjala e mbajtur në ceremoninë e përurimit shtatores së poetit Petrit Ruka në Tepelenë
