Miliarda vjet nga tani, ndërsa Dielli ynë i afrohet fundit të jetës së tij dhe bërthamat e heliumit fillojnë të shkrihen në thelbin e tij, ai do të fryhet në mënyrë dramatike dhe do të kthehet në atë që njihet si një yll gjigant i kuq. Pasi të gëlltisë Mërkurin, Venusin dhe Tokën me pothuajse një gromësirë, ai do të rritet aq shumë sa nuk do mund të mbajë më shtresat e tij të jashtme të gazit dhe pluhurit.
Në një përfundim të lavdishëm, ai do t'i nxjerrë këto shtresa në hapësirë për të formuar një vello të bukur drite, e cila do të shkëlqejë si një shenjë neoni për mijëra vjet përpara se të zbehet.
Galaktika është e mbushur me mijëra nga këto memorialë të ngjashëm me xhevahir, të njohura si mjegullnaja planetare. Ato janë faza përfundimtare normale për yjet që variojnë nga gjysma e masës së Diellit deri në tetë herë masa e tij. (Yjet më masivë kanë një fund shumë më të dhunshëm, një shpërthim i quajtur supernova.)
Mjegullnajat planetare vijnë në një larmi formash mahnitëse, siç sugjerohet nga emra si Gaforrja e Jugut, Syri i Maces dhe Flutura. Por, sado të bukura që janë, ato kanë qenë një gjëegjëzë edhe për astronomët. Si del një flutur kozmike nga fshikëza e rrumbullakët në dukje pa tipare e një ylli gjigant të kuq?
Vëzhgimet dhe modelet kompjuterike tani po tregojnë një shpjegim që do të dukej i çuditshëm 30 vjet më parë: shumica e gjigantëve të kuq kanë një yll shoqërues shumë më të vogël të fshehur në përqafimin e tyre gravitacional. Ky yll i dytë i jep formë transformimit në një mjegullnajë planetare, ashtu si një poçar formon një enë.
Dielli shpërthen si një tenxhere me ujë të vluar nën sipërfaqe, duke bërë që shtresat e jashtme të pulsojnë brenda dhe jashtë. Astronomët teorizuan se këto pulsime prodhojnë valë goditëse që shpërthejnë gaz dhe pluhur në hapësirë , duke krijuar atë që quhet erë yjore. Megjithatë, duhet një energji e madhe për ta nxjerrë plotësisht këtë material pa rënë përsëri në yll. Nuk mund të jetë ndonjë zefir i butë, kjo erë - duhet të ketë forcën e një shpërthimi rakete.
Pasi shtresa e jashtme e yllit ka ikur, shtresa e brendshme shumë më e vogël shembet në një xhuxh të bardhë. Ky yll, i cili është më i nxehtë dhe më i ndritshëm se gjigandi i kuq nga ka ardhur, ndriçon dhe ngroh gazin e dalë, derisa gazi fillon të shkëlqejë vetë - dhe ne shohim një mjegullnajë planetare. I gjithë procesi është shumë i shpejtë sipas standardeve astronomike, por i ngadalshëm nga standardet njerëzore, zakonisht duke marrë shekuj në mijëvjeçarë.
Shoqërues i fshehur
Hipoteza binare llogarit shumë mirë fazën e parë të metamorfozës së një ylli që po vdes. Ndërsa ylli shoqërues largon pluhurin dhe gazrat nga ylli primar, ato nuk thithen menjëherë në shoqërues, por formojnë një disk rrotullues të materialit të njohur si një disk grumbullimi në rrafshin orbital të shoqëruesit. Ai disk grumbullimi është rrota e poçarit. Nëse disku ka një fushë magnetike, ai do të shtyjë çdo gaz të ngarkuar jashtë rrafshit të diskut dhe drejt boshtit të rrotullimit. Por edhe pa një fushë magnetike, materiali në disk pengon rrjedhën e jashtme të gazeve në rrafshin orbital, kështu që gazi do të marrë një strukturë bilobe, me rrjedhje më të shpejtë drejt poleve. Dhe kjo është pikërisht ajo që Hubble pa në imazhet e tij të mjegullnajave planetare./BBC/M.K/dritare.net
