Çfarë më mësoi vullnetarizmi në azil, për jetën dhe vdekjen!
E Mërkurë 8 Mars 2023, 15:03
Dritare.net
Nga Anna Tims-The Guardian
Prezantimi im me vdekjen erdhi një ditë kur isha në trafik. Ndeza radion dhe dëgjova një grua që përshkruante ditët e fundit të babait të saj në një azil. Fundi i tij, tha ajo, ishte një kujtim i çuditshëm, i ngrohtë për shkak të vullnetarëve të azilit që i bashkoheshin dhimbjes së të huajve dhe i mbanin duart ndërsa përballeshin me të panjohurën. E harrova zhgënjimin tim në trafikun statik ndërsa dëgjoja. Unë doja të isha aty ku jeta ka më shumë rëndësi, atëherë kur ajo përfundon. Doja të isha një nga ata vullnetarë të azilit. Përvoja ime me vdekjen kishte qenë në distancë. Kisha humbur gjyshërit dhe macet. Si gruaja e një kleriku, kam marrë pjesë në funeralet e famullitarëve, kam rregulluar gurët e varreve në oborrin e kishës dhe kam menduar vdekjen time nga stolat gjatë Kreshmës. Nuk kisha parë kurrë një trup pa jetë. Unë jam e frikësuar nga pikëllimi i të tjerëve dhe nuk e duroj dot gjakun. Rolet e mia vullnetare kanë qenë gjithmonë me fëmijët. Jam mësuar me fillimet, jo me përfundimet.
I injorova gjërat që kisha për të bërë atë mëngjes. Në vend të kësaj, unë kërkova një azil. Një azil në qarkun tjetër po kërkonte një vullnetar për të shkruar historitë e jetës së pacientëve në qendrën e tij ditore. Më dukej terren mjaft i njohur ndaj dhe aplikova. Për një muaj, po dëgjoja të huajt që tregonin dashuritë dhe humbjet e tyre. Besimi i tyre më mori frymën. Po kështu edhe intimiteti i dëgjimit të kujtimeve që nuk ishin treguar dhe keqardhjeve që nuk ishin shprehur kurrë.
Çdo intervistë fillonte në të njëjtën mënyrë: me një falje. Pacientët kërkonin falje që kishin bërë jetë të mërzitshme. Më pas, teksa i ktheheshin viteve, kuptova se po zbulonin për herë të parë se ishin pjesë kryesore e një historie; se kishin lënë gjurmë në botë. Jeta e rrëfyer mund të ketë kuptim në një mënyrë që jeta e jetuar nuk ka. Dëgjova ankthin e një piloti të Luftës së Dytë Botërore të përhumbur nga bombat që ai kishte hedhur në Gjermani. Kam regjistruar fëmijërinë e një gruaje gjermane që ishte rritur nën ato bomba. Një ish i dënuar më besoi vitet e varësisë ndaj alkoolit me shpresën se historia tij mund të tregohej për të ndihmuar të tjerët, përcjell dritare.net
Njerëzit pranoheshin në qendrën ditore nëse kishin më pak se dy vjet jetë. Ishte një hapësirë gazmore plot dritë, tortë dhe muhabet. Kishte kohë për të krijuar miqësi. Vdekja ndihej e largët. Herë pas here më thërrisnin në repartin e dhomave ku pacientët ishin në javët e tyre të fundit. Ndjehej si një vend i shenjtë. Pas dyerve të mbyllura po shpaloseshin mistere përtej të kuptuarit tim. E turpëruar për shëndetin tim, qëndrova pranë shtratit dhe admiroja njerëzit që ato pjesë të mbetura të energjisë i shpenzonin për të treguar jetën e tyre. Një grua mezi fliste dhe kujtimet e saj ishin të përziera nga një tumor në tru. I sugjerova të pushonte. Kujtimet ishin për fëmijërinë e saj. Përmes historisë së saj, ajo shpresonte të jetonte. Ne u takuam vetëm një herë. Ajo vdiq para se të kalonte fëmijërinë e saj, por ajo fëmijëri jeton me mua aq gjallërisht sa edhe e imja.
Fillova ta shoh jetën ndryshe. Punët dhe rutinat që i mendoja të lodhshme janë të shenjta në shtratin e vdekjes. Gjithçka që e merrja si të mirëqenë, drejtimi i shkollës, dyqani, një zhytje e papritur në një stuhi shiu, dukej një dhuratë për ata që nuk ishin më në gjendje ta përjetonin atë. Detajet që pacientët kujtonin nga e kaluara e tyre ishin kaq të vogla, por kaq të çmuara. Unë gjithashtu i pashë njerëzit ndryshe. Në vend të fytyrave anonime të të panjohurve në rrugë, pashë protagonistë të historive të pathëna; heroizmi i qetë i jetës së zakonshme.
Qendra ditore u mbyll përkohësisht kur ra kovidi dhe shumica e vullnetarëve nuk punuan më. Po vuaja shumë pasi kishte kaq shumë histori që nuk do të tregoheshin kurrë. Në pranverën e vitit 2021, një SOS erdhi nga Cottage Hospice në East Sussex. Ata kishin nevojë për vullnetarë për të punuar me turne me stafin infermieror. Ky nuk ishte terren i njohur. Isha e pasigurt se mund ta përballoja vdekjen e njerëzve për të cilët isha kujdesur. Pastaj kuptova se një ditë do të më duhet të përballoj vdekjen e njerëzve të mi të dashur. Ndoshta për t'u zhytur plotësisht në jetë, duhet të përballesh me vdekshmërinë. Kështu, nga frika, u regjistrova.
Cottage Hospice ofrohet falas për familjet dhe paguhet me mbledhje fondesh. U krijua nga Hospice in the Weald në 2019-ën për të qenë një tip shtëpie dhe jo një spital, për ata që nuk duan të ndahen nga orët e vizitave dhe rregullat e repartit. Të afërmit shëtisin me pacientët dhe kujdesen për ta me mbështetjen, nëse duan, të stafit të infermierëve dhe mjekëve. Ka dhoma gjumi ‘en suite’ me divane dhe veranda private, një kuzhinë familjare plot me ushqime, dhoma pritëse për vizitorët ose kujdestarët që kanë nevojë për një pushim dhe ambiente sallonesh. Pacientët mund të personalizojnë dhomat e tyre, të cilat kanë pamje nga kodrat dhe livadhet dhe të presin mysafirë në një kafene falas. Disa prej tyre sjellin kafshët shtëpiake. Ideja është që të hiqet një pjesë e presionit mbi familjarët, në mënyrë që ata të mund ta shfrytëzojnë sa më shumë kohën që u ka mbetur.
“Të festosh jetën, të nderosh vdekjen!” është filozofia. Ndjehet më shumë si një ‘boutique hotel’ dhe ajo që më tërhoqi vëmendjen herën e parë që hyra, ishte paqja. Jo heshtje, edhe pse ka një qetësi të madhe, por paqe. Më hutoi. Disa pacientë bënin jetë aktive deri në një diagnozë të kohëve të fundit dhe vinin të tronditur. Disa kanë vuajtur nga një sëmundje për një kohë të gjatë dhe janë dorëzuar.
Me kalimin e muajve, mendoj se kam filluar të kuptoj. Vila është një pauzë, një flluskë dhe në atë pauzë familjet, duke u përballur me vdekjen, mund t'i japin kuptim jetës së tyre së bashku përpara hapit të mundimshëm në të ardhmen.
Në botën e jashtme, vdekja është e fshehur, e papërmendur. Në këtë azil, bashkohen te gjithë dhe në mënyrë dinjitoze. Mund të jetë një lehtësim për të afërmit që të flasin hapur për frikën dhe pikëllimin e tyre. Është një nder për stafin dhe vullnetarët që janë aty për të dëgjuar.
"Ndjej se ky vend më ka përqafuar.", më tha një grua pas disa javësh të tmerrshme pritjeje në spitale.
Në vend që të mbledh kujtime, e gjeta veten duke larë pacientë, duke i ushqyer ata, duke folur me familjarët e tyre dhe herë pas here, duke ndihmuar stafin që kryente procedurat e fundit për ata që kishin vdekur. Për habinë time, e shihja vdekjen në mënyrë abstrakte më të frikshme sesa vdekja e personifikuar në individë që mund të shtrëngojnë dorën tënde, të të thonë një shaka dhe teksa humbin jetën, rrezatojnë humanizmin e tyre.
Në botën e jashtme, ne ndihemi të përulur nga statusi dhe suksesi i të tjerëve. Në këtë vend, i jam përulur figurave që ishin në shtretër, duke pranuar me besim shërbimin ndaj një të huaji dhe duke pëshpëritur një falënderim, edhe kur mezi mund të më dëgjojnë. Dinjiteti nuk është ai që mendoja se ishte. Kisha shumë turp kur lava pacienten time të parë, deri sa pashë që ajo po më buzëqeshte. Ajo kishte dinjitet. Unë që isha e hutuar, nuk kisha.
Ilaçet menaxhojnë dhimbjen fizike dhe disa nga mundimet mendore. Ato nuk mund të largojnë tmerrin e humbjes dhe frikën nga e panjohura, por shumica e atyre që takova e kanë pranuar fatin. Dinjiteti i shpirtit e mposht përuljen nga pafuqia. Frika ime u tret nga qetësia e ndihmësinfermierëve. Shumë janë të rinj, por kanë mësuar më shumë për jetën në atë ndërtesë sesa unë që jam dyfishi i tyre në moshë.
Disa pacientë dhe kujdestarë duan të qeshin. Disa duan të rrëfejnë frikën, të ndajnë kujtime ose të flasin për çdo gjë përveç sëmundjes. Disa kërkojnë heshtje. Ju duhet të përpiqeni të kuptoni në heshtje atë që ata kanë nevojë pa pyetur. Unë jetoj në frikë se do them një fjalë që do gjykohet keq dhe me habit fuqia që ka mbajtja e dorës.
Vizioni i azilit pasqyrohet më fuqishëm në kuzhinë. Kujdestarë nga familje të ndryshme përzihen në tavolinë, duke përgatitur vakte ose duke bërë çaj. Mund të mos jemi takuar kurrë më parë, por ndonjëherë muhabeti është kaq i gjallë, atmosfera kaq shtëpiake, saqë ndihemi sikur jetojmë në një shtëpi. Burri i një pacienteje më kujtonte se si ta përdorja mikrovalën sa herë që harroja dhe ne bënim shaka me paaftësinë time në kuzhinë. Dy të rinj, vëlla e motër sajuan një banket për babanë e tyre që po vdiste. I kishin blerë ushqimet e tij të preferuara dhe një shishe shampanjë. Ata dekoruan një tabaka me lule dhe kishin marrë një bandë që ai dikur e admironte. Atij i pëlqente të festonte, thanë ata.
Jeta duket më e vërtetë ndonjëherë brenda azilit sesa në botën jashtë. Supozohet se i lini dhimbjet e tyre sapo dilni nga ajo derë kur mbaroni turnin, por dhimbja e disa njerëzve vjen me ju. Pjesa më e vështirë është kur mungoni disa ditë dhe kur shkoni një javë më vonë familjet me të cilat jeni afruar, befas nuk janë më aty dhe nuk keni arritur t’u thoni lamtumirë.
Gjashtë muaj pasi kisha filluar në Cottage Hospice, babai im u sëmur. Ai vdiq 10 ditë më vonë. Sëmundja e tij na erdhi befasi, por azili më kishte përgatitur. E përballoj humbjen më fort se kurrë, pasi kam parë familjet të shikojnë jetën e tyre duke u shkatërruar, por vetë vdekja është dukur më pak e frikshme që kur u përballa me të.
Ishin takimet e mia me pacientët dhe të afërmit që më dhanë mundësi të pranoja pa frikë diagnozën e babait tim. Fakti që ndryshoja turnet në azil nuk më kanë bërë më pak të pikëlluar, por thjesht kanë izoluar pikëllimin tim. Humbja është e vetmja gjë e sigurt me të cilën përballemi të gjithë, por, në botën e jashtme, ajo priret të jetë larg syve dhe veshëve. Shoqërimi i të afërmve në një pjesë të atij udhëtimi të mundimshëm më ka ndihmuar të pajtohem me emocionet e mia.
Vullnetarizmi në azil më ka ndryshuar botëkuptimin për jetën dhe vdekjen. Nuk ka funde të lumtura në kuptimin konvencional. Pacientët nuk do të përmirësohen. Njeriu duhet të pranojë se nuk mund t'i shpëtojë ata. Nuk ka këshillë apo ngushëllim që mund t'u thuhet të huajve që përballen me të pashmangshmen. Kjo ka qenë e vështirë për t'u mësuar. Më pëlqen t'i rregulloj gjërat; Unë jam e prirur të imponoj këshilla. Unë po zbuloj se është thelbësore të pranojmë se ne nuk mund ta kontrollojmë jetën. Ekzistenca që ne e marrim si të mirëqenë është po aq e brishtë sa ëndrrat dhe mund të shpërbëhet në një rrahje zemre.
Fakti që ndava me familjarët, momentet më private në shtratin e vdekjes është një privilegj i papërshkrueshëm. Barrierat sociale prishen. Në atë harresë, larg orareve ditore, marrëdhëniet kanë përparësi.
Në kokën time këto ditë është një procesion fytyrash të atyre që kam njohur shkurtimisht. Pra, shumë prej tyre kishin dashur më shumë kohë. Tani, kur fillon një ditë e re, unë përpiqem ta shoh atë nga këndvështrimi i tyre dhe ta vlerësoj rutinën time si dhuratë. Dhe kur të mbaroj turnin në azil, dua të kthej në botën e jashtme atë ndjenjën e jetës së zhveshur nga esencialet e saj, ku ajo që ka më shumë rëndësi është dashuria./K.C/dritare.net
