Makthet, pse shkaktohen dhe si mund t’i parandalojmë!
Dritare.net
Ëndërrimi është një nga aspektet më të komplikuara dhe misterioze të gjumit. Ndërsa ëndrrat mund të përfshijnë vizione madhështie dhe lumturie, ato gjithashtu mund të jenë të frikshme, kërcënuese ose stresuese.
Kur një ëndërr e keqe ju bën të zgjoheni, ajo njihet si një makth. Është normale që herë pas here të shihni një makth ose ëndërr të keqe, por për disa njerëz, ato përsëriten shpesh, duke ndërprerë gjumin dhe duke ndikuar negativisht edhe në jetën e tyre.
Njohja e dallimeve midis ëndrrave të këqija, maktheve dhe çrregullimit të makthit është hapi i parë për të adresuar shkaqet e makthit, fillimin e trajtimit të duhur dhe për të fjetur më mirë.
Çfarë janë makthet?
Në mjekësinë e gjumit, makthet kanë një përkufizim më të rreptë sesa në gjuhën e përditshme. Makthet janë ëndrra të gjalla që mund të jenë kërcënuese, shqetësuese, të çuditshme ose ndryshe shqetësuese. Ato ndodhin më shpesh gjatë gjumit me lëvizje të shpejta të syve (REM), faza e gjumit e shoqëruar me ëndërrim intensiv. Makthet lindin më shpesh në gjysmën e dytë të natës kur kalon më shumë kohë në gjumin REM2.
Kur zgjoheni nga një makth, është normale të jeni të vetëdijshëm për atë që ndodhi në ëndërr dhe shumë njerëz e gjejnë veten të mërzitur ose të shqetësuar. Simptomat fizike si ndryshimet e rrahjeve të zemrës ose djersitja mund të zbulohen edhe pas zgjimit.
Çfarë është çrregullimi i makthit?
Ndërsa shumica e njerëzve kanë makthe herë pas here, çrregullimi i ankthit ndodh kur një person ka ankthe të shpeshta që ndërhyjnë në gjumin, humorin dhe/ose funksionimin e tyre gjatë ditës. Është një çrregullim i gjumit i njohur si parasomnia . Parasomnitë përfshijnë lloje të shumta sjelljesh jonormale gjatë gjumit.
Njerëzit që kanë ankthe të herëpashershme nuk kanë çrregullime të ankthit. Në vend të kësaj, çrregullimi i makthit përfshin makthe të përsëritura që sjellin shqetësime të dukshme në jetën e tyre të përditshme.
Makthet e shpeshta janë më të zakonshme tek fëmijët sesa tek të rriturit. Makthet tek fëmijët janë më të përhapura midis moshës 3 dhe 6 vjeç dhe priren të ndodhin më rrallë kur fëmijët rriten. Megjithatë, në disa raste, ankthet vazhdojnë deri në adoleshencë dhe në moshë madhore. Makthet prekin meshkujt dhe femrat, megjithëse femrat në përgjithësi kanë më shumë gjasa të raportojnë se kanë makthe, veçanërisht gjatë adoleshencës deri në moshën e mesme.
Shkaqet
Shumë faktorë të ndryshëm mund të kontribuojnë në një rrezik më të lartë të maktheve:
·Stresi dhe ankthi : Situatat e trishtuara, traumatike ose shqetësuese që shkaktojnë stres dhe frikë mund të provokojnë makthe. Njerëzit me stres dhe ankth kronik mund të kenë më shumë gjasa të zhvillojnë çrregullime të ankthit.
·Kushtet e shëndetit mendor : Makthet shpesh raportohen me ritme shumë më të larta nga njerëzit me çrregullime të shëndetit mendor si çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD), depresioni, çrregullimi i ankthit të përgjithshëm, çrregullimi bipolar dhe skizofrenia. Njerëzit me PTSD shpesh kanë makthe të shpeshta, intensive në të cilat ata rijetojnë ngjarje traumatike, simptoma të përkeqësimit të PTSD dhe shpesh duke kontribuar në pagjumësi.
·Droga dhe medikamente të caktuara: Përdorimi i disa llojeve të substancave të paligjshme ose medikamenteve me recetë që ndikojnë në sistemin nervor shoqërohet me një rrezik më të lartë të ëndrrave të këqija.
·Privimi i gjumit: Pas një periudhe gjumi të pamjaftueshëm, një person shpesh përjeton një rikthim REM, që mund të shkaktojë ëndrra të gjalla dhe ankthe.
·Historia personale e maktheve: Tek të rriturit, një faktor rreziku për çrregullimin e makthit është historia e të paturit makth të përsëritur gjatë fëmijërisë dhe adoleshencës. Megjithëse nuk kuptohet plotësisht, mund të ekzistojë një predispozicion gjenetik që e bën më të prirur për ankthe të shpeshta të ndodhin në familje.
Për shkak se është e zakonshme të keni një makth të rastësishëm, disa njerëz mund ta kenë të vështirë të dinë se kur ankthet janë shkak për shqetësim. Ju duhet të flisni me mjekun tuaj për ëndrrat e këqija12nëse:
·Makthet ndodhin më shumë se një herë në javë
·Makthet ndikojnë në gjumin, disponimin dhe/ose aktivitetin tuaj të përditshëm
·Makthet fillojnë në të njëjtën kohë kur filloni një mjekim të ri
Për të ndihmuar mjekun tuaj të kuptojë se si makthet po ndikojnë tek ju, ju mund të mbani një ditar gjumi që gjurmon gjumin tuaj total dhe ndërprerjet e gjumit, duke përfshirë ankthet./M.K/dritare.net/M.K/dritare.net