113 vjet ushtri shqiptare! Zbulohen thesaret e Muzeut të Forcave të Armatosura!
E Mërkurë 3 Dhjetor 2025, 17:05
Dritare.net
Në kuadër të 113-vjetorit të krijimit të ushtrisë shqiptare, emisioni 'Dekalog' me gazetarin Roland Xhafoku solli një intervistë ekskluzive me drejtorin e sapoemëruar të Muzeut të Forcave të Armatosura, studiuesin dhe koleksionistin e njohur Niko Kotherja. Biseda u fokusua në transformimin e muzeut, zbulimin e artefakteve të rralla dhe rishkrimin e historisë përmes objekteve autentike që dëshmojnë rrugëtimin e shtetit shqiptar. Një nga zbulimet më mbresëlënëse që Kotherja prezantoi ishte historia e panjohur e regjistrimit të parë të Himnit Kombëtar.
Ndryshe nga perceptimi i përgjithshëm, drejtori i muzeut zbuloi se regjistrimi më i vjetër daton në mars të vitit 1918, realizuar në New York nga tenori Giuseppe Mauro dhe nënshkruesi i aktit të Pavarësisë, Spiridon Ilo. Ky fakt hedh dritë të re mbi diasporën shqiptare dhe përpjekjet e tyre për të ruajtur identitetin kombëtar përmes artit dhe teknologjisë së kohës, duke themeluar madje shtëpinë e parë diskografike shqiptare.
Debati mbi flamurin e Pavarësisë mori gjithashtu një vëmendje të veçantë.
Kotherja, përmes analizës së tij si historian, hodhi poshtë pretendimet e Eqrem Bej Vlorës në kujtimet e tij, duke argumentuar mbi bazën e provave materiale dhe logjikës historike. Ai përshkroi flamurin e ngritur në Vlorë, një beze e thjeshtë e kuqe me shqiponjën e zezë të qepur sipër, duke theksuar se flamujt e tjerë ceremonialë ishin pjesë e dekorit, por jo flamuri i aktit sublim. Një segment i rëndësishëm i intervistës iu kushtua fondit të pasur të Gaqo Avrazit, Artistit të Popullit dhe themeluesit të Ansamblit Artistik të Ushtrisë. Familja e Avrazit dhuroi arkivën personale muzeut, duke zbardhur një periudhë të artë por edhe të vështirë të artit ushtarak.
Fotografitë e rralla treguan jo vetëm koncertet brenda vendit, por edhe turnetë ndërkombëtare në Kinë, Vietnam dhe Bashkimin Sovjetik. Një detaj tronditës ishte performanca e Ansamblit të Ushtrisë Shqiptare përballë ushtarëve vietnamezë gjatë Luftës së Vietnamit, një paralele historike me performancat e Marilyn Monroe për trupat amerikane, por në kampin e kundërt. Në aspektin e armatimit, Kotherja prezantoi për herë të parë detaje mbi armët personale të figurave legjendare. U diskutua për revolverin 'Gasser' të Isa Boletinit dhe Ded Gjo Lulit, si dhe për 'Smith & Wesson'-in e përdorur nga Avni Rustemi në atentatin kundër Esad Pashë Toptanit në Paris.
Këto objekte, përtej vlerës muzeale, shërbejnë si dëshmi të prekshme të ngjarjeve që formësuan kufijtë dhe historinë politike të Shqipërisë. Muzeu i Forcave të Armatosura, nën drejtimin e Kotheres, po shkon drejt një qasjeje të re, atë të tregimit të historisë pa filtra ideologjikë, duke u bazuar në fakte, fotografi dhe objekte autentike.
Nga armët e vjetra të shekullit të 18-të të punuara me dorë nga mjeshtrit shqiptarë, te uniformat dhe dokumentet e rralla, ky institucion po kthehet në një pikë referimi për studiuesit dhe publikun e gjerë./dritare.net
