Ja pse Rudina Xhunga dhe Dritare TV të ftojnë të shohësh këtë rrëfim!
E Diel 30 Nëntor 2025, 16:04
Dritare.net
Rudina Xhunga është intervistuesja e vetme shqiptare e shkrimtarëve të shekullit. Ajo ka sjellë në Shqip për herë të parë Nobelistët. Sot solli një shqiptare në Booker Prize.
Në botën e letërsisë ndërkombëtare, rrallë ndodh që një emër shqiptar të ngrihet nga heshtja drejt qendrës së vëmendjes botërore, jo me skandale, por me letërsi.
Rrallë ndodh që një roman i shkruar nga një autore shqiptare, në anglisht, të hyjë në listën më prestigjioze të letërsisë, Booker Prize, aty ku çdo vit matet niveli më i lartë i romanit botëror.
Ledia Xhoga nuk është shkrimtarja tradicionale që e kemi parë të rritet në evente kulturore, festivale libri, intervista, studio televizive.
Ajo është zëri që u formësua larg Shqipërisë, në New York dhe Texas, në bibliotekat amerikane, në mbrëmjet letrare ku çdo natë lexojnë dhjetëra autorë që ëndërrojnë të bëhen shkrimtarë.
Ajo punoi mes kompjuterave, botimeve shkencore, universiteteve, teatrove të vegjël, emigrimit, lodhjes, vetmisë, ëndrrës së vazhdueshme për letërsinë.
Dhe një ditë, pa bujë, pa zhurmë, pa promovime, solli romanin “Keqkuptimi”, një tekst që ia hapi derën e madhe të letërsisë botërore.
Ky është një prej rasteve të rralla kur një shkrimtare shqiptare hyn në botë me art të pastër.
Ledia Xhoga hyri aty ku shumë pak hyjnë.
Të futesh në listën e Booker Prize është:
• të kesh një zë tëndin
• të shkruash me guxim
• të bindësh një juri ndërkombëtare
• të kesh një botues prestigjioz
• të përfaqësosh një kulturë pa e shpallur me flamur
Por mbi të gjitha, kërkon origjinalitet – diçka që Ledia e ka me natyrshmëri.Letërsia botërore ka filluar prej vitesh të hapë dyert për zëra të rinj, të huaj, të diasporës. Por kjo nuk i ul vështirësinë. Përkundrazi, i rrit. Sepse konkurrenca është globale.
Ledia arriti të bëjë pikërisht këtë:
të hyjë në qendër të një gare të madhe me cilësi, me finesë, me një roman të fortë emocional dhe etik.
Keqkuptimi– romani që flet për familjen, fajin dhe Shqipërinë e heshturRëndësia e romanit nuk qëndron vetëm në teknikë, por në frymë.
Ledia solli:
• Shqipërinë e përditshme, të vërtetë, të heshtur
• familjet shqiptare me kontradiktat e tyre të brendshme
• brezin e emigrimit që jeton midis dy botësh
• traumën, kujtesën, fajin, dashurinë që lind nga gabimet
• shpresën që vjen nga përpjekja për të kuptuar tjetrinNë letërsi botërore, kjo Shqipëri mungonte. Ledia e solli pa retorikë, pa viktimizim, pa “drama kombëtare”. Thjesht e solli.
Prandaj ra në sy.
Atdheu nuk është një flamur, por një rrëfim
Teksa fliste në studion e Rudinës në një intervistë nga më të vecantat, Ledia tregoi se Shqipëria e saj është:
• Tirana ku ajo është rritur
• Berati ku e shkroi një pjesë të romanit
• mamatë shqiptare
• gjuhët tona të padukshme
• mënyra si ne grindemi e pajtohemi
• shpirtëzimi i thjeshtë i kujtesës sonë
Shqipëria e saj nuk është e zhurmshme, nuk kërkon vëmendje. Ajo është e brendshme.
Dhe pikërisht kjo e bëri të vlerësohet ndërkombëtarisht.
Pse ka rëndësi e vlerë që Ledia Xhoga foli në Dritare!
Në Shqipëri shpesh:
• njohim shkrimtarët pasi i njeh bota
• festojmë suksesin pasi e feston dikush tjetër
• i hapim dyert pas çmimeve, jo para tyre
Ledian, Rudina Xhunga e solli e para, në mënyrën e duhur:
jo si “kuriozitet”, por si personalitet letrar, si autore, si mendimtare, si zë i diasporës, si shqiptare që po ndërton vendin e saj me letërsi.
Intervista ishte një moment i rëndësishëm sepse:
• e vuri Shqipërinë në dialog me letërsinë botërore
• i hapi rrugë leximit të veprës së saj në gjuhën shqipe
• e ktheu Ledian në një figurë të prekshme, jo abstrakte
• krijoi një urë midis lexuesit shqiptar dhe autores që shkruan në anglisht
Në fakt, kjo intervistë ishte prezantimi i parë i vërtetë i Ledias për publikun shqiptar.
Dhe ky prezantim është i rëndësishëm për kulturën tonë.
Ledia Xhoga nuk është vetëm një shkrimtare. Është një moment historik për shqiptarët
Ajo është një nga ato figura që vijnë rrallë:
• e ftohtë në qetësinë e saj
• e ngrohtë në fjalë
• e heshtur si karakter
• e fuqishme në thellësi
• e thjeshtë në publik
• e pakompromis në art
Në një vend ku zhurma shpesh zë vendin e vlerës, ajo është prova që arti i mirë nuk ka nevojë për zhurmë. Ka nevojë për lexues. Dhe lexuesi e ka gjetur.Kjo është Ledia Xhoga.
Dhe ky është fillimi./ Dritare digjitale
