Ja pse zgjohemi në orën 3 të mëngjesit çdo natë! Çfarë zbulon shkenca
E Martë 4 Nëntor 2025, 17:05
Dritare.net
Gjumi cilësor dhe i mjaftueshëm tani konsiderohet si një nga gurët themelorë të mirëqenies. Megjithatë, gjërat nuk kanë qenë gjithmonë kështu. Shumë veta e kanë përjetuar fenomenin e zgjimit në mes të natës, zakonisht rreth orës 3 të mëngjesit. Sado e çuditshme që mund të tingëllojë, ky zgjim nuk është domosdoshmërisht i rastësishëm.
Shkenca tregon se është një pasojë e mënyrës se si njerëzit kanë fjetur për mijëra vjet. Siç shpjegon Darren Rhodes, lektor në Universitetin Keele, të flesh tetë orë në natë është një zakon relativisht modern, jo rezultat i një mekanizmi evolucionar. Për pjesën më të madhe të historisë njerëzore, gjumi ishte "bifazik", ai ndahej në dy pjesë, gjumi "i parë" dhe "i dytë".
Çdo fazë zgjaste disa orë, me një periudhë zgjimi prej rreth një deri në dy orësh midis tyre, zakonisht rreth mesnatë. Ky pushim nuk konsiderohej kohë e humbur. Njerëzit e përdornin për punë shtëpie, lutje, reflektim ose biseda shoqërore. Kjo praktikë ishte e përhapur në Evropë, Afrikë dhe Azi. Njerëzit shkonin në shtrat menjëherë pas perëndimit të diellit, zgjoheshin në mesnatë dhe ktheheshin në shtrat deri në agim.
Në këtë mënyrë, netët e gjata të dimrit bëheshin më të menaxhueshme dhe më pak monotone.
Ndryshimi ndodhi pjesërisht kohët e fundit, në dy shekujt e fundit si rezultat i ndryshimeve shoqërore dhe teknologjike. Një faktor përcaktues ishte ndriçimi artificial. Nga qirinjtë dhe llambat me vaj te energjia elektrike, zgjerimi gradual i dritës në natë na lejoi të zgjerojmë aktivitetin tonë pas perëndimit të diellit. Ekspozimi ndaj dritës ndryshoi orën tonë të brendshme, trupi u bë më rezistent ndaj ndërprerjeve të gjumit dhe vonoi prodhimin e melatoninës, hormonit që sinjalizon fillimin e gjumit.
Kështu, njerëzit u përshtatën gradualisht me gjumin e vetëm dhe të vazhdueshëm që njohim sot. Megjithatë, studimet tregojnë se kur pjesëmarrësit jetojnë pa dritë artificiale ose orë, ata shpesh kthehen spontanisht në modelin bifazik.
Modele të ngjashme vërehen edhe sot në komunitetet rurale, si në disa pjesë të Madagaskarit./dritare.net
