Në një epokë ku çdo moment dokumentohet në mënyrë dixhitale dhe ruhet në 'cloud', ideja e fotografive fizike që humbasin përgjithmonë duket si një tragjedi e largët.
Megjithatë, për fotoreporterin britanik Robert Hackman, kjo është një realitet i prekshëm që ai ndesh çdo ditë në dyqanet e vogla të antikuarëve në Shqipëri.
Në një intervistë ekskluzive për emisionin 'Shqip' me Rudina Xhungën në Dritare TV, Hackman shpalosi detajet e projektit të tij emocional dhe historik, 'Fotografi të Humbura'.
Ky projekt nuk është thjesht një arkivë; është një përpjekje për të rilidhur fijet e këputura të historisë familjare shqiptare, të shpërndara nëpër tregje pas rënies së regjimit komunist dhe tranzicionit të vështirë që pasoi.
Historia e këtij projekti nisi rastësisht, kur Hackman, duke vizituar dyqane të ndryshme në kërkim të objekteve me vlerë, hasi në albume familjare të pluhurosura. Këto nuk ishin thjesht letra me bojë; ishin dëshmi të jetëve të jetuara, të dasmave, festave, shërbimit ushtarak dhe momenteve intime familjare, të cilat tani dergjejeshin të ndara nga pronarët e tyre. 'Ndjeva një ndjenjë të menjëhershme humbjeje,' shprehet Hackman.
'Një pjesë e historisë po zhdukej, një lidhje ishte thyer. Çdo fotografi po priste në heshtje për t'u kujtuar.' Kjo ndjenjë përgjegjësie e shtyu atë të blinte këto fotografi, jo për t'i mbajtur për vete, por për t'ua kthyer shqiptarëve përmes një platforme dixhitale.
Ndryshe nga arkivat shtetërore të periudhës së komunizmit, të cilat ishin shpesh të kuruara me kujdes për t'i shërbyer propagandës dhe ideologjisë së kohës, këto foto amatore ofrojnë një vështrim të sinqertë në jetën e përditshme. Ato tregojnë njerëz të zakonshëm në mjedise të zakonshme, duke shijuar momente gëzimi apo thjesht duke ekzistuar jashtë kornizave të rrepta të shtetit. Hackman e cilëson këtë si një 'histori të valixheve' ajo histori që ruhej nën krevate, në papafingo dhe bodrume, larg syrit të censurës, dhe që tani, përmes këtij projekti, po del në dritë. Procesi i identifikimit është ndoshta pjesa më sfiduese dhe shpërblyese e projektit. Me mbi 1200 fotografi të mbledhura dhe rreth 600 të publikuara në faqen e Facebook-ut 'Fotografi të Humbura', Hackman fton publikun shqiptar të bëhet bashkëpunëtor në këtë detektivë historike. Ai tregon raste specifike, si fotot e një dasme që dyshohet të jetë në veri të vendit, apo një grup grash duke drekua para një fabrike në Durrës në vitin 1979.
Rudina Xhunga, në mbyllje të emisionit, bën një thirrje të fortë për të gjithë ndjekësit që të vizitojnë faqen dhe të kontribuojnë. Ajo e cilëson këtë nismë si një mundësi për të kuptuar të shkuarën përtej propagandës, duke parë se si jetonin, visheshin dhe gëzonin shqiptarët e asaj kohe. Hackman, nga ana e tij, e sheh këtë si një akt respekti ndaj dinjitetit të çdo individi të fotografuar. Qëllimi nuk është të rihapen plagë të vjetra apo të gjykohet e shkuara, por të krijohet një hapësirë e kujdesshme ku kujtimet mund të ndahen dhe ruhen. Përmes këtij projekti, një fotograf britanik dhe mijëra shqiptarë po bëhen bashkë për të siguruar që këto 'fytyra të humbura' të mos harrohen kurrë, duke i dhënë historisë shqiptare dimensionin njerëzor që shpesh i ka munguar në librat zyrtarë./E.P-dritare.net
