Familjet shqiptare strehuan ish-ushtarët italianë nga terrori nazist!
E Shtunë 29 Nëntor 2025, 15:03
Dritare.net
Pas betejave të ashpra dhe shpërbërjes së njësive të mëdha ushtarake, mbijetesa e ushtarëve italianë në malet e Shqipërisë varej tërësisht nga bujaria dhe kodi i nderit të popullit vendas. Dëshmia e vajzës së Dr. Carlo Tosit sjell në vëmendje një aspekt prekës të kësaj historie: solidaritetin e familjeve shqiptare.
Pas dështimit për të mbajtur pozicionet kundër ofensivës gjermane, shumë oficerë dhe ushtarë u shpërndanë nëpër fshatra. Një moment kritik ishte arratisja nga Qafë-Shtama, ku Tosi dhe shokët e tij i shpëtuan për mrekulli një masakre të mundshme nga trupat gjermane, të cilët ekzekutuan oficerët e kapur. Në këtë arrati, ata u ndeshën me realitetin e ashpër të mbijetesës dimërore, ku shpesh u grabitën ose u lanë pa rroba, por gjithashtu gjetën shpëtimin e vërtetë.
Carlo Tosi, së bashku me attendentin e tij Gino Fratini, gjetën strehë te familja e Ismail Lleshit në Gurbardhë.
Kjo nuk ishte thjesht një strehë e përkohshme; ishte një akt i pastër humanizmi që sfidonte rrezikun e reprezaljeve naziste. Një letër e ruajtur me fanatizëm nga familja Tosi, e datës 1 qershor 1944, është prova e gjallë e kësaj lidhjeje. Letra, e shkruar nga dora e Carlo Tosit por e firmosur me emrin e Ismail Lleshit për të shmangur censurën dhe rrezikun, njoftonte familjen në Itali se "bashkëshorti është mirë".
Ismail Lleshi, një burrë që fliste italisht dhe kishte punuar më parë me italianët, u bë ura lidhëse mes jetës dhe vdekjes për këta njerëz. Ai strehoi jo vetëm Tosin, por edhe oficerë të tjerë si togerin Sainati. Ky episod ilustron më së miri paradoksin e asaj kohe: ndërsa bota ishte në flakë dhe urrejtja etnike ishte norma, në shtëpitë e thjeshta shqiptare, armiku i djeshëm trajtohej si mysafir dhe si djalë shtëpie.
Kjo periudhë e fshehjes në familjet shqiptare, shpesh duke punuar si barinj ose punëtorë për të justifikuar praninë e tyre, ishte vendimtare për mbijetesën e qindra italianëve derisa situata lejoi riorganizimin e tyre ose bashkimin me brigadat partizane për fazën përfundimtare të luftës.
